Αποτελεσματικότητα ενός ειδικού εκπαιδευτικού προγράμματος παρέμβασης στην αλλαγή των στάσεων ατόμων χωρίς αναπηρία ως προς την ενσωμάτωση ατόμων με νοητική καθυστέρηση: εφαρμογή της θεωρίας της σχεδιασμένης συμπεριφοράς στο εκπαιδευτικό περιβάλλον θερινής κατασκήνωσης

Abstract

People with disabilities often face the problem of social exclusion because of the negative attitudes of individuals without disabilities, concerning their equal participation and integration in the social process. The application of educational programs aims to the reduction of such phenomena through the awareness, the acquaintance, the contact and the diversification of attitudes. The investigation of their efficacy is carried out during the recent years in various educational structures, while there have not been conducted any similar research in recreational settings such us summer camps. The purpose of the present study was to examine the effectiveness of a special educational awareness program on attitudinal change of individuals without disabilities towards the integration of people with mental retardation (MR), through the application of the Theory of Planned Behavior (TPB), in the educational setting of a summer camp, as well as the impact of coexistence. Four hundred sixty one campers participated in the study (M = 13.24, SD = 97) and two hundred eleven individuals of the private camp staff, were divided into a control group (C.G.), an experimental group (E.G.1) (participation in the intervention program) and the experimental group with coexistence (E.G.2) (participation in the intervention program and coexistence with people with MR). All participants completed a) a scale of demographic characteristics and b) a questionnaire based on the TPB (which evaluated the attitudes towards the integration, the intention, the perceived behavioral control and the subjective norm) five times during the experimental period. The intervention program has been implemented for twenty days during the first year and twenty days for the second year. The program included activities such us: disability simulation, adapted sports of the Special Olympic games, group discussions, education video and artistic events, lasting 35 minutes each. To examine the possible differences between the measurements and the groups, the repeated measures analysis of variance in one factor was applied (two-way ANOVA with repeated measures). The results indicated that the intervention program was effective in the improvement of the attitudes of the participants in the experimental group towards the attitudes regarding the integration of people with MR in the camp’s settings, the intention, the perceived behavioral control and the subjective norm, in all measurements. Nevertheless, the coexistence affected to the attitudes, the perceived behavioral control and the subjective norm of the E.G.2 positively, only for the campers, after the second year of intervention. The positive results of the present study bring forward the basis for the implementation of new educational programs of awareness, focusing on the creation of an equal society for all.

Τα άτομα με αναπηρία αντιμετωπίζουν συχνά προβλήματα κοινωνικού αποκλεισμού, εξ αιτίας των αρνητικών στάσεων των ατόμων χωρίς αναπηρία σχετικά με την ισότιμη συμμετοχή και την ενσωμάτωσή τους στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Η εφαρμογή εκπαιδευτικών προγραμμάτων έχει ως στόχο την ελαχιστοποίηση τέτοιων φαινομένων διαμέσου της ευαισθητοποίησης, της γνωριμίας, της επαφής και της διαφοροποίησης των στάσεων. Η διερεύνηση της αποτελεσματικότητάς τους πραγματοποιείται τα τελευταία χρόνια σε διάφορες δομές της εκπαίδευσης, ενώ αντίστοιχες μελέτες δεν έχουν πραγματοποιηθεί σε χώρους αναψυχής, όπως είναι οι κατασκηνώσεις. Σκοπός της παρούσας εργασίας ήταν να εξετάσει την αποτελεσματικότητα ενός ειδικού εκπαιδευτικού προγράμματος παρέμβασης στην αλλαγή των στάσεων ατόμων χωρίς αναπηρία ως προς την ενσωμάτωση ατόμων με νοητική καθυστέρηση (ΝΚ), διαμέσου της εφαρμογής της Θεωρίας Σχεδιασμένης Συμπεριφοράς (ΘΣΣ), στο εκπαιδευτικό περιβάλλον θερινής κατασκήνωσης, καθώς και να διερευνήσει την επίδραση της συνύπαρξης. Στην έρευνα συμμετείχαν 461 κατασκηνωτές/-τριες (Μ.Ο. = 13.24, Τ.Α. = .97) και 211 στελέχη (Μ.Ο. = 21.68, Τ.Α. = 6.34) ιδιωτικής κατασκήνωσης, οι οποίοι χωρίστηκαν αντίστοιχα στις εξής ομάδες: την ομάδα ελέγχου (Ο.Ε.), την ομάδα παρέμβασης (Ο.Π.1), (συμμετοχή στο πρόγραμμα παρέμβασης), και την ομάδα παρέμβασης με συνύπαρξη (Ο.Π.2), (συμμετοχή στο πρόγραμμα παρέμβασης και συνύπαρξη με άτομα με ΝΚ). Όλοι οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν α) μια κλίμακα δημογραφικών χαρακτηριστικών και β) ένα ερωτηματολόγιο βασισμένο στη ΘΣΣ (που αξιολογούσε τις στάσεις ως προς την ενσωμάτωση, την πρόθεση, τον αντιλαμβανόμενο έλεγχο και την υποκειμενική νόρμα) σε πέντε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Το πρόγραμμα παρέμβασης εφαρμόστηκε 20 ημέρες για την 1η χρονιά και 20 ημέρες για τη 2η χρονιά και περιελάμβανε δραστηριότητες όπως, προσομοίωση της αναπηρίας, προσαρμοσμένα αθλήματα των Special Olympics, ομαδική συζήτηση, προβολή βίντεο και καλλιτεχνικά δρώμενα, διάρκειας 35 λεπτά η κάθε μια. Για την εξέταση πιθανών διαφορών μεταξύ των μετρήσεων και των ομάδων εφαρμόστηκε η ανάλυση διακύμανσης δύο παραγόντων με επαναλαμβανόμενες μετρήσεις στον ένα παράγοντα (two-way ANOVA with repeated measures). Τα αποτελέσματα, έδειξαν ότι το πρόγραμμα παρέμβασης ήταν αποτελεσματικό στη βελτίωση των στάσεων των συμμετεχόντων των ομάδων παρέμβασης απέναντι στην ενσωμάτωση ατόμων με ΝΚ στο περιβάλλον της κατασκήνωσης, της πρόθεσης, του αντιλαμβανόμενου ελέγχου και της υποκειμενικής νόρμας, σε όλες τις μετρήσεις. Ωστόσο, η συνύπαρξη επέδρασε θετικά στις στάσεις, στον αντιλαμβανόμενο έλεγχο και στην υποκειμενική νόρμα της Ο.Π.2, μόνο για τους κατασκηνωτές/-τριες, μετά τη 2η χρονιά της παρέμβασης. Τα θετικά αποτελέσματα της παρούσας εργασίας θέτουν τις βάσεις για την εφαρμογή νέων εκπαιδευτικών προγραμμάτων ευαισθητοποίησης με γνώμονα την δημιουργία μιας ισότιμης «κοινωνίας για όλους».