Δείκτες αξιολόγησης γραπτού λόγου στα πλαίσια του σχολικού γραμματισμού του γλωσσικού μαθήματος σε πολυπολιτισμικά περιβάλλοντα: η περίπτωση των επιχειρηματολογικών κειμένων στο πολυπολιτισμικό λύκειο: η αυτονομία των κειμένων και των υποκειμένων

Abstract

The subject of the present thesis is the intertextual mechanisms activated between understanding and production of written discourse as indicators of its construction and evaluation. More specifically, the present thesis researches the intertextual mechanisms that concern argumentative discourse and their outcomes to the construction of subjects’ textual identity as learning writers, within one aspect of language school literacy, the final language evaluation written tests in multicultural environments.In subjects’ final language evaluation written tests, the context of the production of written text encapsulates chronotopically all the processes, practices and strategies deployed in the school class and constructs the textual and subject’s imprint. It that way, it consists an appropriate and new field of research for students’ written communicative competence, of the textual identity of language education and in general of language teaching which transcends the scientific fields of educational linguistics and didactics.The thesis focuses in student’s text which is researched as both product and field of the processes into which subjects’ intertextual transactions with other texts and subjects are outpoured. According to the research directions, the focus, the ways, the degrees, the functions, the goals of the intertextual negotiations and their lexicogrammar expressions, a new protocol for the research of the material was constructed and applied. Its analysis units were analyzed quantitave and qualitative. The research material comprised of the texts written by students of the second grade of the Multicultural Lyceum of Evosmos within their final written language evaluation. For the interpretation of the results of the intertextual network which aroused from the analysis of the research material the theoretical framework and the methological tools of Critical Discourse Analysis, Educational Systemic Functional Linguistics, transactional relations between reading and writing and of Pragmatodialectic theory for argumentation were applied.Statistical analysis of the research material has lead to the conclusion that the intertextual relations which are activated and the intertextual nods that were formed during the production of written argumentative discourse within the frames of students’ final written evaluation test, transcend all the textual levels. They construct a time positioned community of discourse practice and a rich dialectically communication field, appropriate for the activation of argumentation. These intertextual relations and nods are different constructed by subjects, genre and ethnicity and result both to students’ reading and writing identity constructing reading identity as an outflow of reading identity. Textual identities of language leaning are constructed as chronotopical, sociocultural and educational emergent, situational, discursively constructed, relational and partially selective, continuous and dynamic processes and practices. Students choose to activate the intertextual mechanisms directed by their co-interpretation of the assigned writing’s communicative reality and its educational contextualization and more specifically on the basis of meaning relevance, rhetorical direction, structural correlation and communicational direction. Finally, the need of design and development of didactical practices for intertextual literacy within educational frames is established.

Το θέμα της παρούσας διατριβής αφορά τους διακειμενικούς μηχανισμούς που ενεργοποιούνται μεταξύ κατανόησης και παραγωγής γραπτού λόγου ως δεικτών συγκρότησης και αξιολόγησής του. Ειδικότερα, πραγματεύεται τους διακειμενικούς μηχανισμούς που αφορούν τον γραπτό επιχειρηματολογικό λόγο και τις εκβολές των διακειμενικών δικτύων, που διαμορφώνονται, στην κειμενική ταυτότητα των υποκειμένων ως μαθητευόμενων συγγραφέων, στα πλαίσια μιας πτυχής του σχολικού εγγραμματισμού του γλωσσικού μαθήματος, των τελικών δοκιμασιών γραπτής αξιολόγησης σε πολυπολιτισμικά περιβάλλοντα. Στο πλαίσιο των τελικών δοκιμασιών γραπτής γλωσσικής αξιολόγησης των υποκειμένων, το συγκείμενο της παραγωγής γραπτού λόγου πυκνώνει χωροχρονικά όλες τις διεργασίες, τις πρακτικές και τις στρατηγικές που αναπτύχθηκαν στη σχολική τάξη και συγκροτεί το κειμενικό και υποκειμενικό τους αποτύπωμα. Αποτελεί, επομένως, ένα πρόσφορο και πρωτότυπο πεδίο διερεύνησης της γραπτής επικοινωνιακής δεξιότητας των μαθητών, της κειμενικής ταυτότητας της γλωσσικής εκπαίδευσης και εν γένει της γλωσσικής διδασκαλίας το οποίο διατρέχει τα επιστημονικά πεδία της εκπαιδευτικής γλωσσολογίας και της διδακτικολογίας. Η διατριβή εστιάζει στο μαθητικό κείμενο που διερευνάται ως προϊόν αλλά και ως πεδίο των διαδικασιών στις οποίες εκρέουν οι διακειμενικές συναλλαγές των υποκειμένων με άλλα κείμενα και υποκείμενα.Με βάση τις ερευνητικές κατευθύνσεις, την εστίαση, τους τρόπους, τους βαθμούς, τις λειτουργίες, τους στόχους των διακειμενικών διαπραγματεύσεων και τις λεξικογραμματικές τους αποτυπώσεις κατασκευάστηκε και εφαρμόστηκε πρωτότυπο πρωτόκολλο διερεύνησης του ερευνώμενου υλικού, οι μονάδες ανάλυσης του οποίου αναλύθηκαν ποσοτικά και ποιοτικά. Το ερευνώμενο υλικό αποτέλεσαν κείμενα μαθητών της β΄ λυκείου, του Διαπολιτισμικού λυκείου Ευόσμου, στα πλαίσια της τελικής γραπτής γλωσσικής τους αξιολόγησης. Προκειμένου για την ερμηνεία των αποτελεσμάτων του διακειμενικού δικτύου που αναδύθηκε από την ανάλυση του ερευνώμενου υλικού χρησιμοποιήθηκαν το θεωρητικό πλαίσιο και τα μεθοδολογικά εργαλεία της Κριτικής Ανάλυσης Λόγου, της Εκπαιδευτικής Συστημικής Λειτουργικής Γλωσσολογίας, των συναλλακτικών σχέσεων ανάγνωσης και γραφής και της Πραγματοδιαλεκτικής θεωρίας για την επιχειρηματολογία.Η στατιστική ανάλυση του ερευνώμενου υλικού οδήγησε στο συμπέρασμα ότι οι διακειμενικές διεργασίες που ενεργοποιήθηκαν και οι διακειμενικοί κόμβοι που διαμορφώθηκαν κατά την παραγωγή γραπτού επιχειρηματολογικού λόγου στο πλαίσιο της τελικής γραπτής γλωσσικής αξιολόγησης των μαθητών διατρέχουν όλα τα κειμενικά επίπεδα. Συγκροτούν στιγμιαία μια κειμενική κοινότητα πρακτικής λόγου και ένα πλούσιο διαλεκτικά επικοινωνιακό πεδίο, πρόσφορο για την επιχειρηματολογική ενεργοποίηση. Αποδείχθηκε δε ότι οι διακειμενικές αυτές διεργασίες και κόμβοι είναι διαφοροποιητικά συγκροτούμενοι από τα υποκείμενα, το φύλο και την εθνικότητά τους και εκβάλλουν τόσο στην αναγνωστική όσο και στη συγγραφική ταυτότητα των μαθητών συγκροτώντας τη συγγραφική ταυτότητα ως εκροή της αναγνωστικής. Οι κειμενικές ταυτότητες της γλωσσικής μαθητείας διαμορφώνονται ως χρονοτοπικά, κοινωνικοπολιτισμικά και εκπαιδευτικά αναδυόμενες, τοποθετημένες, λεκτικοποιημένες, σχετιζόμενες και μερικώς επιλεκτικές, διαρκείς και δυναμικές διαδικασίες και πρακτικές. Οι μαθητές επιλέγουν να ενεργοποιήσουν τους διακειμενικούς μηχανισμούς με κατεύθυνση την συναντίληψή τους για την επικοινωνιακή πραγματικότητα και την εκπαιδευτική συγκειμενικότητα της ζητούμενης παραγωγής λόγου και ειδικότερα με κριτήρια τη νοηματική σχετικότητα, τη ρητορική στόχευση, την οργανωτική συσχέτιση και την επικοινωνιακή κατεύθυνση. Διαπιστώνεται, τέλος, η ανάγκη σχεδιασμού και ανάπτυξης διδακτικών πρακτικών για τους εγγραμματισμούς της διακειμενικότητας στο πλαίσιο της σχολικής εκπαίδευσης.