Τα παιδιά στο πλαίσιο της επιστημονικής και της πολιτικής ενασχόλησης με τον κοινωνικό αποκλεισμό

Abstract

The present dissertation researches the ways in which social exclusion experienced by children is approached by science and politics. In particular, the processes of the production and circulation of ideas and knowledge in the scientific and the political era are investigated. So are the processes of their transubstantiation into political practice and the degree in which the domain of their interaction constitutes the framework where powerful dogmas and ideologies are generated, maintained, normalized and legitimized so as to escalate and preserve the social exclusion of children. The search, via the methodological tools of historical-comparative analysis and critical discourse analysis, indicates the obstruction of access to social and public wealth and services as the main cause of the social exclusion of children and it confirms the intermediative role of this obstruction in the direct interrelation of poverty and social exclusion. The children themselves, through the current scientific research production, point to the obstruction of access as a structural problem, as well as the crucial role of the public wealth, especially education and health services and the public and shareable spaces as a powerful factor for the quality of their lives and the prevention of social exclusion. The study of the political context on the other hand, the European Union policy and that of Great Britain against the social exclusion of children, as well as the United States War on Poverty, clearly indicates the limitation of the social welfare and security systems, the flexible and insecure employment relationships and the shrinking of public and social wealth services as the main structural and institutional mechanisms of the social exclusion of children. Finally, it is argued that for the study of social exclusion to have the greatest explanatory possibilities, it has to be done in context and take into consideration situations of policy and political economy along with human geographical, ecological and cultural co-analysis strategies that can provide us with a simultaneous macro- and micro-structural approach.

Η παρούσα διατριβή ερευνά τους τρόπους με τους οποίους προσεγγίζεται ο κοινωνικός αποκλεισμός που βιώνουν τα παιδιά στην επιστήμη και την πολιτική. Ειδικότερα ερευνώνται οι διαδικασίες παραγωγής και διακίνησης των ιδεών και της γνώσης στο επιστημονικό και το πολιτικό πεδίο, οι διαδικασίες μετουσίωσής τους σε πολιτική πρακτική, καθώς και ο βαθμός στον οποίο το πεδίο της αλληλεπίδρασής τους αποτελεί το πλαίσιο μέσα στο οποίο παράγονται και συντηρούνται, κανονικοποιούνται και νομιμοποιούνται ισχυρά δόγματα και ιδεολογίες, που οξύνουν και συντηρούν το φαινόμενο του κοινωνικού αποκλεισμού των παιδιών. Η διερεύνηση, με τα μεθοδολογικά εργαλεία της ιστορικο-συγκριτικής ανάλυσης και της κριτικής ανάλυσης λόγου, αναδεικνύει ως κύρια αιτία του κοινωνικού αποκλεισμού των παιδιών την παρεμπόδιση στην απορρόφηση δημόσιου και κοινωνικού πλούτου και επιβεβαιώνει το διαμεσολαβητικό ρόλο της παρεμπόδισης αυτής στην ευθεία διασύνδεση της φτώχειας με τον κοινωνικό αποκλεισμό. Τα ίδια τα παιδιά, δια της τρέχουσας επιστημονικής ερευνητικής παραγωγής, υποδεικνύουν την παρεμπόδιση της πρόσβασης ως δομικό πρόβλημα, καθώς και την κρισιμότητα των δημόσιων αγαθών, ιδιαίτερα της εκπαίδευσης, της υγείας και των δημόσιων και κοινόχρηστων χώρων ως ένα ισχυρό παράγοντα για την ποιότητα της ζωής τους και για την προστασία τους από τον κοινωνικό αποκλεισμό. Η μελέτη του πολιτικού πλαισίου, από την άλλη, των πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Μεγάλης Βρετανίας για την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού, καθώς και του Πολέμου ενάντια στη φτώχεια στις ΗΠΑ, καταδεικνύει την ελαχιστοποίηση των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας και ασφάλισης, τις ευέλικτες και ανασφαλείς σχέσεις εργασίας και τη συρρίκνωση των δημόσιων και κοινωνικών αγαθών ως τους κύριους δομικούς και θεσμικούς μηχανισμούς κοινωνικού αποκλεισμού των παιδιών. Τέλος, υποστηρίζεται πως προκειμένου η μελέτη του κοινωνικού αποκλεισμού να έχει τις μέγιστες ερμηνευτικές δυνατότητες, δεν μπορεί παρά να γίνεται πλαισιωμένα και να συνυπολογίζει ζητήματα πολιτικής και πολιτικής οικονομίας, με ιστορικές, ανθρωπογεωγραφικές, οικολογικές και πολιτισμικές προεκτάσεις, παρέχοντας έτσι ταυτόχρονα μια μακρο-δομική και μικρο-δομική προσέγγιση.