Τα δικαιώματα του παιδιού: ιστορική διάσταση και σύγχρονη εξέλιξη: θεσμικές προβλέψεις και αρχές της Διεθνούς Σύμβασης για τα δικαιώματα του παιδιού και η πραγματική κατάσταση των παιδιών στην Ελλάδα

Abstract

The aim of the thesis is to highlight the historical perspective of children’s rights, to analyze their contemporary theoretical evolution, to assess how that evolution is transmuted to institutional framework introduced in the Convention on the Rights of the Child and to investigate the actual state of children in Greece. The historical perspective and contemporary evolution of children’s rights are examined based on historical, sociohistorical, philosophical and sociological approaches. The institutional framework of the Convention on the Rights of the Child is categorised according to the synthesis of a contemporary theoretical view about children’s rights categorisation and of a model, which is used to assess national human rights performance. In second stage are analyzed the principles of the Convention on the Rights of the Child so as to be assessed how the theoretical framework of children’s rights is introduced in its content. The actual state of children in Greece is revealed with the institutional and theoretical analysis of primordial national and international sources (institutional and legal documents) as well as with research of statistical and quantitative data. The conclusion that arises from the historical investigation on children’s rights is that the conception of childhood is immediately connected to the ascription of rights to children. As a result, a different compared to the past conception of childhood, combined with the acknowledgement of the formal state power as the only guarantor of children’s (protection) rights, gave rise to their institutionalization. In addition, it arises that the early documents on children’s rights regard children as passive objects of protection rather than autonomous subjects of rights. Contrariwise, the contemporary evolution of children’s rights puts the concept of autonomy as its focal point. However, the further evolution of children’s rights in theoretical level has come to a dead end. The shift to the field of sociology of childhood appears to give solution to the deadlock which characterizes the further evolution of the theoretical framework of children as rights holders. Concerning the institutional part, the Convention on the Rights of the Child fails both in theoretical and practical level to incorporate the contemporary evolution of children’s rights and to harmonize with the existing social reality. Finally, is attested the failure of defending with systematic and orthological way children’s rights in Greece, which has as a result an under the E.U. average of children’s well-being.

Σκοπός της διατριβής είναι να αναδείξει την ιστορική διάσταση των δικαιωμάτων του παιδιού, να αναλύσει τη σύγχρονη θεωρητική τους εξέλιξή, να αξιολογήσει τον τρόπο που η εξέλιξη αυτή μετατρέπεται σε θεσμικό πλαίσιο εισαγόμενη στη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού και να διερευνήσει την πραγματική κατάσταση των παιδιών στην Ελλάδα. Η ιστορική διάσταση και η σύγχρονη εξέλιξη των δικαιωμάτων του παιδιού μελετώνται με βάση ιστορικές, κοιωνικοϊστορικές, φιλοσοφικές και κοινωνιολογικές προσεγγίσεις. Οι θεσμικές προβλέψεις της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού κατηγοριοποιούνται για να μελετηθούν σύμφωνα με τη σύνθεση μιας σύγχρονης θεωρητικής άποψης για την κατηγοριοποίηση των δικαιωμάτων του παιδιού και ενός μοντέλου που χρησιμοποιείται για τη συγκριτική αξιολόγηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μεταξύ των κρατών. Σε δεύτερο στάδιο πραγματοποιείται θεωρητική ανάλυση των αρχών της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού ώστε να αξιολογηθεί η εισαγωγή του θεωρητικού πλαισίου των δικαιωμάτων του παιδιού στο περιεχόμενό της. Η πραγματική κατάσταση των παιδιών στην Ελλάδα αποκαλύπτεται με τη θεσμική και θεωρητική ανάλυση πρωτογενών διεθνών και εθνικών πηγών (θεσμικών και νομοθετικών κειμένων) που αφορούν τα δικαιώματα του παιδιού και με έρευνα εξεύρεσης ποσοτικών και στατιστικών δεδομένων. Το συμπέρασμα που προκύπτει από την ιστορική διερεύνηση των δικαιωμάτων του παιδιού είναι ότι ο τρόπος που συλλαμβάνεται η παιδική ηλικία έχει άμεση συνάρτηση με την απόδοση δικαιωμάτων. Ως αποτέλεσμα η ανάπτυξη μιας διαφορετικής σε σχέση με το παρελθόν σύλληψης της παιδικής ηλικίας, σε συνδυασμό με την αναγνώριση της επίσημης κρατικής εξουσίας ως του μοναδικού εγγυητή των δικαιωμάτων (προστασίας) των παιδιών, οδήγησε στη θεσμοθέτησή τους. Επίσης, προκύπτει ότι τα πρώιμα θεσμικά κείμενα για τα δικαιώματα του παιδιού το αντιμετωπίζουν ως παθητικό αντικείμενο προστασίας και όχι ως αυτόνομο υποκείμενο δικαιωμάτων. Αντίθετα, η σύγχρονη εξέλιξη των δικαιωμάτων του παιδιού θέτει στο επίκεντρο την έννοια της αυτονομίας. Ωστόσο, η περαιτέρω εξέλιξη των δικαιωμάτων του παιδιού σε θεωρητικό επίπεδο έχει περιέλθει σε στασιμότητα. Η μετατόπιση στο πεδίο της κοινωνιολογίας της παιδικής ηλικίας φαίνεται να προσφέρει διέξοδο στη στασιμότητα που παρατηρείται στην περαιτέρω εξέλιξη του θεωρητικού πλαισίου των παιδιών ως κατόχων δικαιωμάτων. Ως προς το θεσμικό μέρος, η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού δεν καταφέρνει ούτε σε θεωρητικό επίπεδο, ούτε σε πρακτικό να ενσωματώσει τη σύγχρονη εξέλιξη των δικαιωμάτων του παιδιού και να εναρμονιστεί με την υφιστάμενη κοινωνική πραγματικότητα. Τέλος, τονίζεται η αποτυχία προάσπισης με συστηματικό και ορθολογικό τρόπο των δικαιωμάτων των παιδιών στην Ελλάδα, η οποία έχει ως αποτέλεσμα την κάτω του μέσου όρου της Ε.Ε. ευημερία τους.