Παιδική ηλικία, μορφές παιδικής εργασίας και προστασία της παιδικής ηλικίας στην Ελλάδα του 20ου αιώνα: συγκριτική κοινωνικοϊστορική προσέγγιση

Abstract

The aim of the thesis, in the first level, is the emergence of dominant perceptions of Greek society towards childhood during the 20th century. To construct a fullest possible picture of the situation of children in Greece, examined the values and the legal framework of each historical period, the variable position of the child in society and how the child treated from the dominant class. In the second level, presented the forms taken by child labour in various sectors of the economy (and the underground economy), and yet, protection policies followed, either by the State or by private initiative, regarding the care and concern of the children from the dangers of the public and private sphere. The method used to arrive at reliable conclusions is the historical – comparative analysis and in particular, as a research strategy, the configuration of explanation through comparison and confrontation of different historical periods, focusing on childhood in Greece (interpretation of historical events and changes). In the case of this study, we investigated the period of Modern Greek history from 1909 to 2009, and the causal mechanisms that influence the phenomenon of child labour. The comparative in-depth analysis of these historic periods came to view the similarities and differences between them, and in drawing useful conclusions about the state of childhood in 20th century Greece. The survey results revealed a direct relationship to the phenomenon of child labour in the development of the capitalist mode of production and also, the path followed by child labour in the production process. Finally, the rise of the «worst forms of child labour» and the lack of protection of vulnerable social groups because the underlying economic crisis, enhance dangerously the rates of child labour. Issues such as child poverty and social exclusion are emerging on the surface.

Σκοπός της διατριβής, σε πρώτο επίπεδο, είναι η ανάδειξη των κυρίαρχων αντιλήψεων της ελληνικής κοινωνίας απέναντι στην παιδική ηλικία κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα. Για την κατασκευή μιας όσο το δυνατόν πληρέστερης εικόνας σχετικά με την κατάσταση του παιδιού στην Ελλάδα, εξετάστηκαν το αξιακό και νομοθετικό πλαίσιο της εκάστοτε ιστορικής περιόδου, η ευμετάβλητη θέση του παιδιού στο κοινωνικό γίγνεσθαι και οι τρόποι αντιμετώπισής του από την κυρίαρχη τάξη. Σε δεύτερο επίπεδο, παρουσιάστηκαν οι μορφές που έλαβε η παιδική εργασία στους διάφορους τομείς της οικονομίας (και της παραοικονομίας), και συνάμα, οι πολιτικές προστασίας που ακολουθήθηκαν, είτε από το κράτος είτε από την ιδιωτική πρωτοβουλία, όσον αφορά στην φροντίδα και μέριμνα της παιδικής ηλικίας από τους κινδύνους της δημόσιας και ιδιωτικής σφαίρας. Η μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε προκειμένου να οδηγηθούμε σε ασφαλή συμπεράσματα είναι η ιστορική – συγκριτική ανάλυση και ειδικότερα, ως ερευνητική στρατηγική, η διαμόρφωση αιτιακής εξήγησης μέσω της σύγκρισης και αντιπαράθεσης διαφορετικών ιστορικών περιόδων με επίκεντρο την παιδική ηλικία στον ελλαδικό χώρο (ερμηνεία των ιστορικών φαινομένων και αλλαγών). Στην περίπτωση της παρούσας διατριβής, ερευνήθηκε το χρονικό διάστημα της νεότερης ελληνικής ιστορίας από το 1909 έως το 2009 και οι αιτιακοί μηχανισμοί που επηρέασαν το φαινόμενο της παιδικής εργασίας. Η συγκριτική και σε βάθος ανάλυση των ιστορικών αυτών περιόδων, κατέληξε στην προβολή ομοιοτήτων και διαφορών ανάμεσά τους και στη συναγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων για την κατάσταση της παιδικής ηλικίας στην Ελλάδα του 20ου αιώνα. Τα αποτελέσματα της έρευνας φανέρωσαν την άμεση σχέση του φαινομένου της παιδικής εργασίας με την ανάπτυξη του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και επίσης, την πορεία που διέγραψε η παιδική εργασία στην παραγωγική διαδικασία. Τέλος, η έξαρση των «χειρότερων μορφών παιδικής εργασίας» και η ελλιπής προστασία των ευαίσθητων κοινωνικά ομάδων εξαιτίας της σοβούσας οικονομικής κρίσης, ενισχύουν επίκινδυνα τα ποσοστά της παιδικής εργασίας. Ζητήματα όπως η παιδική φτώχεια και οι κοινωνικός αποκλεισμός αναδύονται στην επιφάνεια.