Το φαινόμενο της κοινωνικής απόρριψης στις ομάδες παιδιών στο δημοτικό σχολείο: μηχανισμοί, πρακτικές, νοήματα

Abstract

An extensive amount of international research findings demonstrates that at least 10% of primary education children are left without friends, on the margins of their peer school-groups. The prevalent number of research approaches treating the subject assumes that the grounds causing such social rejection among children stems from the child's negative social behaviors, in turn also due to a child's ‘socio-cognitive skills deficit’. Alternately, other researchers hypothesised that such rejection occurences constitute processes predominantly associated with the group rather than theindividual. In the present doctoral thesis it is postulated that in any rejection situation within the school environment an aetiological triangle of factors is involved: the rejected individual, the rejecting individuals and a particular context - symbolic, socio-cultural and school-specific - within which such events arise. On these grounds, in the present doctoral thesis an attempt is set out to approach the phenomenon of rejection largely focusing on the role of the rejecters - whether individuals or groups. The prominent conclusion relates that the various rejective patterns are set going as children - either individually or on a group level - venture to preserve and bolster their self-concept (their individual or social identity) and to achieve and secure their acceptable social participation in and through peer activity. Hence, it is proposed that institutional efforts to moderate rejective attitude and behavior should - considering the egocentric orientation of 'rejectionists' in western individualistic societies -manifest the versatility acceptance of differentness unfolds, asserting 'rejectionists' that this can contribute to an open-minded understanding of their own different sides and, accordingly, of their individual and group entity alike.

Μεγάλος όγκος διεθνών ερευνητικών ευρημάτων καταδεικνύει πως τουλάχιστον 10% των παιδιών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση μένουν χωρίς φίλους στο περιθώριο της σχολικής τους ομάδας. Οι περισσότερες ερευνητικές προσεγγίσεις που ασχολήθηκαν με το θέμα θεώρησαν πως η κοινωνική απόρριψη των παιδιών αυτών έχει ως αιτία τις αρνητικές κοινωνικές τους συμπεριφορές οι οποίες οφείλονται σε «ελλειμματικές» κοινωνικο-γνωστικές δεξιότητές. Ορισμένοι, ωστόσο, ερευνητές υπέθεσαν πως το φαινόμενο της απόρριψης είναι μια διαδικασία που σχετίζεται περισσότερο με τηνομάδα παρά με το άτομο. Με βάση το σκεπτικό αυτό, στην παρούσα διατριβή επιχειρείται η προσέγγιση του φαινομένου της απόρριψης μέσα από μια εστίαση στο σχετικό ρόλο των απορριτυτόντων, αυτών δηλαδή οι οποίοι εκδηλώνουν απορριπτικές συμπεριφορές προς συνομηλίκους τους, είτε σε διατομικό είτε σε ομαδικό επίπεδο. Χρησιμοποιείται μια ερευνητική προσέγγιση ποιοτικού τύπου (παρατηρήσεις και συνεντεύξεις με 80 παιδιά της Ε',Δ',και Στ' τάξης ενός δημοτικού σχολείου καθώς και ποιοτική κοινωνιομετρική προσέγγιση). Κεντρικό συμπέρασμα που προκύπτει είναι πως οι διάφοροι απορριπτικοί μηχανισμοί μπαίνουν σε λειτουργία καθώς τα παιδιά -σε ατομικό ή ομαδικό επίπεδο-επιχειρούν να προστατεύσουν και ενισχύσουν το αυτοαντιληπτικό τους σύστημα (προσωπική και κοινωνική ταυτότητα) και να διασφαλίσουν την αποδεκτή κοινωνική συμμετοχή τους στις δραστηριότητες των συνομηλίκων τους. Συνεπώς, προτείνεται ότι κάθε θεσμική προσπάθεια άμβλυνσης των απορριπτικών στάσεων και δράσεων πρέπει συνυπολογίζοντας τον εγωκεντρικό προσανατολισμό των απορριπτόντων στις ατομικιστικού τύπου δυτικές κοινωνίες- να καταδεικνύει τη χρησιμότητα της αποδοχής της διαφορετικότητας επισημαίνοντας στους «απορρίπτοντες» πως αυτό μπορεί να συνεισφέρει στην κατανόηση των δικών τους διαφορετικών πλευρών και ως εκ τούτου της ατομικής/ομαδικής οντότητάς τους.