Η εξέλιξη της ερμηνείας στο βιολοντσέλο τον 20ο αιώνα: Συγκριτική μελέτη ηχογραφήσεων από την εποχή του Casals μέχρι σήμερα

Abstract

The great variety and number of different approaches as to how the cello repertoire has been interpreted during the 20th century was the major challenge of this endeavor, which was to record them extensively and explore the factors that engendered them. This study comprised of 3 elements: 1. A representative collection of music compositions from all periods. A literature review (using historic and modern sources) concerning the evolution of the instrument's shape and construction (material, size, endpin etc.) and of the styles/ways used in performing on it. 2. A critical listening to a number of selected recordings of famous cellists, aiming to identify techniques and expressions which were dealt with. Parts of more than fifty recordings were copied to a cd for further, repeated, comparative listening and analysis. Attention was given to the expressive styles, sensitivity and the length of the interruptions. 3. A particular in depth study of Pablo Casals' performances, which had affected the cello's development and had taken a leading part in the cello's consecration and dissemination. For a better understanding of the specific issues raised during the comparative listening, a retrospective to the historic framework of the emergence and evolution of the cello and a detailed description of the ways it was used and performance is given. The presentation of the instrument's development is completed with an extensive, retrospective reference to the cellists of all eras, without a full reference to their curriculum vitae. The analysis of the selected recordings highlighted clear differences concerning the perceptions of performance and interpretation of the proclassic and classic period's compositions. Romantic interpretations was the main characteristic of J. S. Bach, J. Haydn and L. Boccherini's compositions during the first half of the 20th century, while aspects concerning authentic performances predominated by the end of it. Since Beethoven's time, there has been a gradual convergence of the interpretation processes, so that 20th century music does not include clear differences, except for specific, technical issues such as vibrato, rubato, portamento etc.

Η ποικιλία και το πλήθος των διαφορετικών ερμηνευτικών προσεγγίσεων κατά την εκτέλεση έργων για βιολοντσέλο στον 20° αι. αποτέλεσε το έναυσμα για μια προσπάθεια λεπτομερούς καταγραφής των προσεγγίσεων αυτών και αναζήτησης των αιτίων που τις προκάλεσαν. Η κριτική ακρόαση ικανού αριθμού ηχογραφήσεων επιλεγμένων έργων του ρεπερτορίου με διακεκριμένους εκτελεστές συνιστά τον ερευνητικό κορμό της εργασίας αυτής. Τα έργα επιλέχθηκαν με κριτήριο την αντιπροσώπευση όλων των περιόδων μουσικής δημιουργίας από την εμφάνιση του οργάνου μέχρι σήμερα. Σημαντική μορφή της μουσικής τον 20ο αι. αποτελεί ο Pablo Casals, ο οποίος με τη δράση του επηρέασε αποφασιστικά την πορεία του βιολοντσέλου και συνέβαλε στην ανάδειξη και ιδιαίτερη προβολή του. Γι' αυτόν το λόγο η ανάλυση των ηχογραφημένων εκτελέσεων του αποτελεί κεντρικό σημείο αναφοράς της παρούσας μελέτης. Για την πληρέστερη προσέγγιση και κατανόηση των ιδιαιτεροτήτων που προκύπτουν κατά την ακρόαση και αποτίμηση των ηχογραφήσεων, γίνεται αναδρομή στο ιστορικό πλαίσιο ανάδυσης και εξέλιξης του βιολοντσέλου από την εμφάνιση του μέχρι σήμερα, καθώς και μια λεπτομερής περιγραφή στους τρόπους χρήσης και εκτέλεσης του. Τέλος, για την ολοκλήρωση της εικόνας του οργάνου, όπως έχει διαμορφωθεί στις μέρες μας, γίνεται διαχρονική αναφορά στους βιολοντσελίστες όλων των εποχών, χωρίς αναλυτική παράθεση των βιογραφικών στοιχείων τους. Από την ανάλυση των ηχογραφημένων αυτών εκτελέσεων αναδείχθηκαν με σαφή και ανάγλυφο τρόπο οι διαφοροποιήσεις στην αντίληψη εκτέλεσης και ερμηνείας, οι οποίες αφορούν κατά κύριο λόγο στην απόδοση έργων της προκλασικής και κλασικής περιόδου. Τα έργα των J. S. Bach, J. Haydn και L. Boccherini είχαν κατά το μισό και πλέον του 20ου αιώνα τα χαρακτηριστικά ρομαντικής ερμηνείας, ενώ προς το τέλος του επικρατούν οι απόψεις περί αυθεντικών εκτελέσεων. Από τον Beethoven και μετά παρατηρήθηκε μια σταδιακή σύγκλιση των ερμηνευτικών προσεγγίσεων, ώστε πλέον στη μουσική του 20ου αι. να μην παρατηρούνται τέτοιου είδους διαφοροποιήσεις. Οι όποιες διαφορές (που φυσικό είναι να εμφανίζονται) περιορίζονται στον τρόπο εφαρμογής και απόδοσης των τεχνικών μέσων που χαρακτηρίζουν μια ερμηνεία (vibrato, rubato, portamento κλπ.).