Κοινωνικό κεφάλαιο και προσδοκίες των μαθητών: μια μελέτη για τους παράγοντες των εκπαιδευτικών και επαγγελματικών προσδοκιών των μαθητών της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης

Abstract

The purpose of this study was the empirical investigation and identification of the educational and professional expectations and aspirations of the Greek adolescents (students of the secondary education) in relation with the social capital within the family and the community. Using a survey research for the collection of the research data, we attempted to investigate and detect the educational and professional expectations of a selected sample of students. Additionally we search and attempted to measure all the factors that compose the family and community social capital. Finally we investigated all the possible relations, effects or interactions between expectations, social capital and a number of features of the population. The research findings revealed an explicit diversification between expectations and aspirations, with the expectations formatted in lower levels and this diversification is more clear and evident in educational than in professional expectations. Girls and students from backgrounds with high levels of socioeconomic status and students from rural areas have higher levels of educational and professional expectations. The only component of social capital with direct effect on educational and professional expectations is the process component of the family social capital. Furthermore, the research findings revealed the existence of interaction between the structure and the process components of the family social capital and this finding indicate that the process component has effects and “operate” only when the structure component is favorable for the generation and development of relations and associations among the members of the family. Suggestions are also made concerning further use and utilization of the research findings in understanding the role of expectations in the transformation of the social or structural differences in individual, and the role of social capital in the context of planning and application the social and educational policy.

Βασικός σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν η εμπειρική διερεύνηση των εκπαιδευτικών και επαγγελματικών φιλοδοξιών και προσδοκιών των μαθητών του ενιαίου λυκείου, σε σχέση με το κοινωνικό κεφάλαιο το οποίο δημιουργείται και αναπτύσσεται τόσο εντός όσο και εκτός της οικογένειας. Χρησιμοποιώντας μια έρευνα επισκόπησης ανιχνεύτηκαν και καταγράφηκαν οι εκπαιδευτικές και επαγγελματικές προσδοκίες και φιλοδοξίες ενός κατάλληλα επιλεγμένου δείγματος μαθητών της Β’ τάξης του ενιαίου λυκείου και εντοπίστηκαν και μετρήθηκαν όλοι οι παράγοντες που συνθέτουν το οικογενειακό και το κοινοτικό κοινωνικό κεφάλαιο. Επιπρόσθετα, εξετάστηκαν όλες οι πιθανές σχέσεις, επιδράσεις και αλληλεπιδράσεις των προσδοκιών και του κοινωνικού κεφαλαίου με μια σειρά από ατομικούς ή δομικούς παράγοντες που χαρακτηρίζουν τον ερευνητικό πληθυσμό. Διαπιστώθηκε σαφής διαφοροποίηση μεταξύ των προσδοκιών και των φιλοδοξιών σε όλα τα επίπεδα μέτρησης, με τις προσδοκίες να είναι χαμηλότερες από τις φιλοδοξίες και η διαφοροποίηση αυτή να είναι σαφέστερη για τις εκπαιδευτικές παρά για τις επαγγελματικές προσδοκίες. Τα κορίτσια, τα παιδιά με υψηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο καθώς και αυτά που κατοικούν στις αστικές περιοχές διακρίνονται για τις υψηλότερες εκπαιδευτικές και επαγγελματικές προσδοκίες. Το μόνο στοιχείο του κοινωνικού κεφαλαίου με άμεση επίδραση πάνω στις εκπαιδευτικές και τις επαγγελματικές προσδοκίες των μαθητών είναι το λειτουργικό στοιχείο του οικογενειακού κοινωνικού κεφαλαίου. Παρατηρήθηκε επίσης η ύπαρξη αλληλεπίδρασης μεταξύ του δομικού και του λειτουργικού στοιχείου του οικογενειακού κοινωνικού κεφαλαίου, γεγονός που σημαίνει ότι το λειτουργικό στοιχείο έχει επιδράσεις και λειτουργεί μόνο όταν το δομικό στοιχείο είναι ευνοϊκό και επιτρέπει την ανάπτυξη σχέσεων και αλληλεπιδράσεων ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας. Τέλος, διατυπώνονται προτάσεις για την αξιοποίηση των συμπερασμάτων της έρευνας στην κατανόηση του ρόλου των προσδοκιών στη μετατροπή των κοινωνικών και θεσμικών διαφορών σε ατομικές διαφορές, αλλά και του ρόλου του κοινωνικού κεφαλαίου στα πλαίσια του σχεδιασμού και της εφαρμογής της εκπαιδευτικής και κοινωνικής πολιτικής.