Ασφάλεια και υγιές σχολικό κλίμα στην εκπαίδευση: ο ρόλος της διοίκησης

Abstract

The issue of school safety is becoming increasingly serious in an environment of rapidly changing circumstances. Schools are places of physical activity, socialisation and learning, and the effectiveness and quality of the educational process depends to a large extent on the sense of safety and security, as well as the existing school climate. School safety refers to both the physical and man-made environment, and is divided into physical, emotional and digital. Crisis conditions due to natural disasters, as well as incidents of aggression and violence increase the feeling of insecurity for participants in the school community, with a consequent limitation of the achievement of educational goals. The school administration plays a primary role in ensuring and maintaining safe operating conditions. The aim of this doctoral research is to investigate the views of the principals and teachers, as a collective management body, of day vocational high schools regarding school safety, the relationship between school safety and school climate, and the role of school administration regarding these issues. School safety is investigated in terms of its three main dimensions-physical, emotional, and digital. A mixed methodological approach with sequential exploratory timing was applied in the research, in two phases. In the first phase, a qualitative research was conducted through a semi-structured interview in which eight principals ook part. The content of the interviews was subjected to thematic analysis based on coded axes and processed using the Nvivo algorithm. In the second phase, a quantitative survey was carried out with a questionnaire, among managers and teachers of all disciplines. The survey was carried out on a sample of 570 participants from the education regions of Attica and South Aegean. The revised School-Level Environment Questionnaire (R-SLEQ) and the Organizational Safety and Health for Schools Inventory (OSHSI), which was structured by the researcher, were used. Factor analysis was conducted on the quantitative data and these were analyzed using SPSS v26. The research was approved for its implementation by the University of the Aegean, and is in accordance with the existing institutional framework for conducting research by the Ministry of Education and the Institute of Educational Policy. The survey enabled principals and teachers to identify problems in the operation of schools with regard to all dimensions of school safety. The findings of the survey document that the issue of safety is a major concern for both managers and teachers. The issue of pupils' emotional safety was particularly highlighted. Issues of health promotion emerged as determinants of a healthy school climate. Burnout was recorded in the qualitative phase of the research by principals and attributed to the increasing demands of their administrative role. The relationship between school safety and school climate is shown to be a mutually interactive relationship. The role of administrators based on the views of the participants of this research is recorded as primarily pedagogical and humanitarian. This research wishes to contribute to the scientific debate on the effectiveness of schools in an era of complex socio-cultural and technological demands.

Το ζήτημα της ασφάλειας των σχολείων γίνεται ολοένα και περισσότερο σοβαρό, μέσα σε ένα περιβάλλον ραγδαία μεταβαλλόμενων συνθηκών. Τα σχολεία αποτελούν χώρους φυσικής δραστηριότητας, κοινωνικοποίησης και μάθησης, ενώ η αποτελεσματικότητα και η ποιότητα του εκπαιδευτικού έργου συναρτάται σε μεγάλο βαθμό από την αίσθηση ασφάλειας και το υπάρχον σχολικό κλίμα. Η σχολική ασφάλεια αναφέρεται τόσο στο φυσικό περιβάλλον όσο και στο ανθρωπογενές, και διακρίνεται σε σε φυσική, συναισθηματική και ψηφιακή. Συνθήκες κρίσης λόγω φυσικών καταστροφών, αλλά και περιστατικά επιθετικότητας και βίας αυξάνουν το αίσθημα ανασφάλειας για τους συμμετέχοντες στη σχολική κοινότητα, με συνακόλουθο περιορισμό της επίτευξης των εκπαιδευτικών στόχων. Η διοίκηση του σχολείου διαδραματίζει πρωτεύοντα ρόλο στην διασφάλιση και τήρηση των συνθηκών ασφαλούς λειτουργίας του. Σκοπός της διδακτορικής έρευνας είναι η διερεύνηση των απόψεων των διευθυντικών στελεχών και των εκπαιδευτικών, ως συλλογικού οργάνου διοίκησης, των ημερήσιων Επαγγελματικών Λυκείων (ΕΠΑ.Λ) αναφορικά με τη σχολική ασφάλεια, η διερεύνηση της σχέσης της σχολικής ασφάλειας με το σχολικό κλίμα, και ο ρόλος της σχολικής διοίκησης αναφορικά με τα ζητήματα αυτά. Η σχολική ασφάλεια διερευνάται ως προς τις τρεις κύριες διαστάσεις της -φυσική, συναισθηματική, ψηφιακή. Στην έρευνα εφαρμόστηκε μικτή μεθοδολογική προσέγγιση με διαδοχικό διερευνητικό σχεδιασμό, σε δύο φάσεις. Κατά την πρώτη φάση πραγματοποιήθηκε ποιοτική έρευνα, μέσω ημιδομημένης συνέντευξης στην οποία έλαβαν μέρος οκτώ διευθυντικά στελέχη. Στο περιεχόμενο των συνεντεύξεων έγινε θεματική ανάλυση στη βάση κωδικοποιημένων αξόνων και επεξεργασία του με τη χρήση του προγάμματος Nvivo. Στην δεύτερη φάση πραγματοποιήθηκε ποσοτική έρευνα με τη χρήση ερωτηματολογίου, σε διευθυντικά στελέχη και εκπαιδευτικούς όλων των ειδικοτήτων των ΕΠΑ.Λ. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε δείγμα 570 συμμετεχόντων, από τις περιφέρειες εκπαίδευσης Αττικής και Νοτίου Αιγαίου. Χρησιμοποιήθηκαν το αναθεωρημένο ερωτηματολόγιο School-Level Environment Questionnaire (R-SLEQ) και το Organizational Safety and Health for Schools Inventory (OSHSI) το οποίο δομήθηκε από την ερευνήτρια. Στα ποσοτικά δεδομένα διενεργήθηκε παραγοντική ανάλυση και αυτά αναλύθηκαν με το πρόγραμμα SPSS v26. Η έρευνα έλαβε έγκριση για την πραγματοποίησή της από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, και είναι σύμφωνη με το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο πραγματοποίησης ερευνών του ΥΠΑΙΘ και του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής. Η έρευνα έδωσε στα διευθυντικά στελέχη και τους εκπαιδευτικούς τη δυνατότητα να επισημάνουν προβλήματα στη λειτουργία των σχολείων αναφορικά με όλες τις διαστάσεις της σχολικής ασφάλειας. Τα συμπεράσματα της έρευνας καταγράφουν ότι το ζήτημα της ασφάλειας αποτελεί κύριο μέλημα τόσο των διευθυντικών στελεχών όσο και των εκπαιδευτικών. Επισημάνθηκε ιδιαίτερα το ζήτημα της συναισθηματικής ασφάλειας των μαθητών. Αναδεικνύονται τα ζητήματα της προαγωγής υγείας, ως καθοριστικά του υγιούς σχολικού κλίματος. Η επαγγελματική εξουθένωση καταγράφεται στην ποιοτική φάση της έρευνας από τα διευθυντικά στελέχη και αποδίδεται στις αυξανόμενες απαιτήσεις του διοικητικού τους ρόλου. Η σχέση σχολικής ασφάλειας και σχολικού κλίματος αποδεικνύεται ως σχέση αμοιβαίας αλληλεπίδρασης. Ο ρόλος των διοικητικών στελεχών με βάση της απόψεις των υποκειμένων της παρούσας έρευνας καταγράφεται ως πρωτίστως παιδαγωγικός και ανθρωπιστικός. Η παρούσα έρευνα επιθυμεί να συμβάλει στην επιστημονική συζήτηση για την αποτελεσματικότητα των σχολείων σε μια εποχή σύνθετων κοινωνικοπολιτισμικών και τεχνολογικών απαιτήσεων.