Διαδικτυακή κοινότητα πρακτικής και εκπαιδευτικοί: προοπτικές για την αξιοποίηση των τεχνολογιών της πληροφορίας και επικοινωνίας (Τ.Π.Ε.) στην εκπαίδευση μικρών παιδιών

Abstract

The present research focused on creating and studying an Online Community of Practice (OCoP) for kindergarten teachers interested in using educational robotics. The research aimed to study the evolution of the community over time. This need arose from the review of the relevant literature, which highlighted limited empirical data on the creation and evolution of Communities of Practice (CoPs) for teachers. Additionally, it was found that the evaluation of OCoPs mainly involves collecting data (interviews, discussions, etc.), which are qualitatively analyzed as perceived benefits. This approach does not allow for capturing the different aspects of change that occur during social learning within a CoP (Gerlak et al., 2018; Ernst, 2019). Therefore, to study participation, interaction, and learning within the OCoP in a multidimensional and evolutionary manner, a multi-method approach was applied, using methods and techniques from Learning Analytics and Data Mining. Quantitative and qualitative methods were combined with data drawn from the Educational Robotics Community (KER) digital platform and from the members’ responses to questionnaires, both objectively capture the members' participation over time and reflect how they perceive their participation. The final sample of the research consisted of 43 teachers. KER evolved over its eighteen-month operation, passing through the stages of succession mentioned in the literature. It was transformed due to the Covid-19 pandemic into a smaller community that implemented an eTwinning project, aiming to utilize robotics in the classroom. The research findings confirmed the CoP theory, highlighting the significant processes that characterize them (e.g., the process of Legitimate Peripheral Participation) as well as the three levels of participation described in the theory: a) core group, b) active group, and c) peripheral members. Members also perceive the community as a CoP as it gathers all the necessary characteristics of a CoP and considers that it contributes positively to their professional development. Data analysis showed a short overall duration of community members' participation, with the main deterrent being the lack of time. Few members stood out for their continuous and active involvement at the core of KER. There were no significant deviations between the members' participation as recorded by the platform logs and their perceived involvement according to their questionnaire responses. The coordinator's role was pivotal for the operation and evolution of the KER. The researcher, also in the role of coordinator, tried to encourage the active participation of members with various educational techniques. Despite these efforts, a tendency among members to adopt passive roles was evident. Also, there was a lack of substantial collaboration in the group activities. KER seemed to contribute to the professional development of its members, as revealed by their responses in the final questionnaire. Specifically, members referred to achieving cognitive goals and acquiring skills through interaction with colleagues. They also identified gaps in their knowledge of robotics content and their pedagogical knowledge, while emphasizing the support they received within the KER in utilizing robotics.

Η παρούσα έρευνα εστίασε στη δημιουργία και μελέτη μιας Διαδικτυακής Κοινότητας Πρακτικής (στο εξής ΔΚΠ) εκπαιδευτικών νηπιαγωγείου με τομέα ενδιαφέροντος την αξιοποίηση της εκπαιδευτικής ρομποτικής. Στόχος της έρευνας ήταν η μελέτη της εξέλιξης της κοινότητας με την πάροδο του χρόνου. Η ανάγκη αυτή προέκυψε από την επισκόπηση της σχετικής βιβλιογραφίας, που ανέδειξε περιορισμένα εμπειρικά δεδομένα για τη δημιουργία και εξέλιξη των Κοινοτήτων Πρακτικής (στο εξής ΚΠ) εκπαιδευτικών. Επιπλέον, διαπιστώθηκε ότι η αξιολόγηση των ΔΚΠ αφορά κυρίως στη συλλογή δεδομένων (συνεντεύξεις, συζητήσεις κ.λπ.), που αναλύονται ποιοτικά ως αντιλαμβανόμενα οφέλη. Η προσέγγιση αυτή δεν επιτρέπει την αποτύπωση των διαφορετικών πτυχών της αλλαγής, που σημειώνεται κατά τη διαδικασία της κοινωνικής μάθησης στο πλαίσιο μιας ΚΠ (Gerlak et al., 2018∙ Ernst, 2019). Σε μία προσπάθεια, λοιπόν, μελέτης της συμμετοχής, της αλληλεπίδρασης και της μάθησης στο πλαίσιο της ΔΚΠ πολυδιάστατα και εξελικτικά, εφαρμόστηκε μια πολυμεθοδική προσέγγιση, με μεθόδους και τεχνικές από τη Μαθησιακή Αναλυτική και την Εξόρυξη Δεδομένων. Συνδυάστηκαν ποσοτικές και ποιοτικές μέθοδοι με δεδομένα που αντλήθηκαν από την ψηφιακή πλατφόρμα της Κοινότητας Εκπαιδευτικής Ρομποτικής (στο εξής ΚΕΡ) αλλά και από τις απαντήσεις των μελών σε ερωτηματολόγια, τόσο για την αντικειμενική αποτύπωση της συμμετοχής των μελών με την πάροδο του χρόνου όσο και την αποτύπωση του τρόπου που αντιλαμβάνονται τη συμμετοχή τους. Το τελικό δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν 43 εκπαιδευτικοί. Η ΚΕΡ εξελίχθηκε κατά τη δεκαοκτάμηνη λειτουργία της, περνώντας από τα στάδια διαδοχής που αναφέρονται στη βιβλιογραφία. Μετασχηματίστηκε λόγω της πανδημίας του Covid-19 σε μια μικρότερη κοινότητα που υλοποίησε ένα etwinning πρόγραμμα, με στόχο την αξιοποίηση της ρομποτικής στην τάξη. Τα ευρήματα της έρευνας επιβεβαίωσαν τη θεωρία των ΚΠ αναδεικνύοντας τις σημαντικές διαδικασίες που τις χαρακτηρίζουν (π.χ. διαδικασία της Nόμιμης Περιφερειακής Συμμετοχής) καθώς και τα τρία επίπεδα συμμετοχής που περιγράφονται στη θεωρία: α) ομάδα πυρήνας, β) ενεργή ομάδα και γ) περιφερειακά μέλη. Τα μέλη αντιλαμβάνονται, επίσης, την KEΡ ως ΚΠ καθώς συγκεντρώνει όλα τα απαραίτητα χαρακτηριστικά μιας ΚΠ και θεώρησαν ότι συνέβαλε θετικά στην επαγγελματική τους ανάπτυξη. Η ανάλυση δεδομένων έδειξε μικρή συνολική διάρκεια συμμετοχής των μελών της κοινότητας με κυριότερο αποτρεπτικό παράγοντα την έλλειψη χρόνου. Λίγα μέλη ξεχώρισαν για τη διαρκή και ενεργή συμμετοχή τους, στον πυρήνα της ΚΕΡ. Δεν σημειώθηκαν μεγάλες αποκλίσεις ανάμεσα στη συμμετοχή των μελών όπως αποτυπώθηκε από τα αρχεία καταγραφής της πλατφόρμας και στην αντιλαμβανόμενη συμμετοχή σύμφωνα με τις απαντήσεις τους στα ερωτηματολόγια. Ο ρόλος της συντονίστριας ήταν κομβικός για τη λειτουργία και εξέλιξη της ΚΕΡ. Η ερευνήτρια και σε ρόλο συντονίστριας προσπαθούσε να ενθαρρύνει την ενεργό συμμετοχή των μελών με διάφορες εκπαιδευτικές τεχνικές. Παρόλες τις προσπάθειες της διαφάνηκε μία τάση υιοθέτησης παθητικών ρόλων από τους συμμετέχοντες. Επιπλέον, παρατηρήθηκε έλλειψη ουσιαστικής συνεργασίας στις συνεργατικές δράσεις. H ΚΕΡ φάνηκε να συμβάλλει στην επαγγελματική ανάπτυξη των μελών της, σύμφωνα με τις απαντήσεις τους στο τελικό ερωτηματολόγιο. Συγκεκριμένα, τα μέλη αναφέρθηκαν στην επίτευξη γνωστικών στόχων και στην απόκτηση δεξιοτήτων μέσα από την αλληλεπίδραση με τους συναδέλφους. Επιπλέον, επισήμαναν ελλείψεις στη γνώση περιεχομένου της ρομποτικής και στην παιδαγωγική γνώση τους, ενώ τόνισαν την ενίσχυση που έλαβαν στο πλαίσιο της ΚΕΡ ως προς την αξιοποίηση της ρομποτικής.