Οργανωσιακές στρατηγικές ανάπτυξης κοινωνικού αντικτύπου, οργανωσιακό κοινωνικό κεφάλαιο και οργανωσιακή απόδοση των ελληνικών κοινωνικών επιχειρήσεων

Abstract

This PhD thesis investigates the growing sector of social enterprises in Greece, especially during the COVID-19 pandemic and shortly afterwards, by selecting a sample of these enterprises and examining both the organizational growth strategies they implemented to develop their social impact and the impact of their organizational social capital on the two dimensions (social and economic) of their organizational performance. This thesis enriches the international and Greek literature in the field of social enterprises and offers a multifaceted theoretical approach to the issues under investigation, combining and integrating knowledge from previous studies in the international literature regarding the organizational growth strategies that contribute to the development of the social impact of these enterprises, as well as from the resource-based theory, the organizational social capital theory and the behavioral entrepreneurship theory. In the first part of the thesis, which consists of the exploratory study, emphasis is placed on the investigation of the organizational development strategies that a sample of Greek social enterprises implemented during the COVID-19 pandemic to develop its social impact. A qualitative methodological approach, involving a multiple case study of ten Greek social enterprises, reveals the strategies by which these organizations developed organizationally and simultaneously developed their social impact during the socio-economic crisis that resulted from the outbreak of the pandemic. The empirical results of this thesis showed that the pandemic led the social enterprises in the sample to adopt four main organizational growth strategies: expanding their geographical coverage and size, increasing their activities, indirect strategies to broaden their social impact and, finally, strengthening and ensuring their organizational sustainability. In particular, in the first empirical part of this thesis, a new sub-activity of organizational growth that contributes to the development of the social impact of social enterprises is highlighted in the context of the above fourth main strategy, under the term "strategic organizational change", which mainly involves the adaptation of these enterprises to both local and remote markets through the rapid digitalization of their services. This part of the thesis contributes significantly to our understanding of the organizational growth strategies by which social enterprises can effectively maximize their social impact, especially in times of crisis. The second part of this thesis, which consists of the explanatory study, examines the influence of organizational social capital separately on the social and economic performance of a sample of Greek social enterprises, with emphasis on the mediating role of social entrepreneurship orientation in these relationships. Synthesizing, in the light of the resource-based theory, the organizational social capital theory and the behavioral entrepreneurship theory, this thesis offers a comprehensive and multifaceted theoretical framework with which to analyze with quantitative statistical methods data collected from 345 Greek social enterprises. The statistical technique of structural equation modeling with the bootstrap method was used to test the research hypotheses and estimate the path coefficients. The results showed that organizational social capital has a positive influence on the social and economic performance of the sampled Greek social enterprises. Moreover, it was found that social entrepreneurship orientation played a statistically significant and positive mediating role only in the relationship between organizational social capital and social performance of these firms and not in the relationship between organizational social capital and economic performance of these firms. This finding highlights the importance of organizational social capital and social entrepreneurship orientation in enhancing the two dimensions (social and economic) of organizational performance of social enterprises. The originality of this thesis lies a) in its systematic approach to investigating the organizational growth strategies that a sample of social enterprises in Greece implemented during the COVID-19 pandemic to expand its social impact and b) in the integration of fundamental theories for understanding the relationships among organizational social capital, social entrepreneurship orientation and the two dimensions (social and economic) of organizational performance of a sample of Greek social enterprises. Moreover, this thesis provides valuable insights for academic researchers, practitioners of various disciplines, stakeholders, and public policy makers in the field of social entrepreneurship. By highlighting the importance of strategic organizational change, organizational social capital and social entrepreneurship orientation, this thesis not only enriches the academic discourse, but also provides practical guidance for social enterprises seeking to achieve sustainable economic growth and enhanced social impact both in challenging environments and difficult socio-economic circumstances, as well as in environments and periods afterwards.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή διερευνά τον αναπτυσσόμενο τομέα των κοινωνικών επιχειρήσεων στην Ελλάδα, ιδίως κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 αλλά και λίγο μετά από αυτήν, επιλέγοντας δείγμα αυτών των επιχειρήσεων και εξετάζοντας τόσο τις στρατηγικές οργανωσιακής ανάπτυξης που αυτές εφάρμοσαν για την ανάπτυξη του κοινωνικό τους αντικτύπου, όσο και την επίδραση του οργανωσιακού κοινωνικού κεφαλαίου τους στις δύο διαστάσεις (κοινωνική και οικονομική) της οργανωσιακής τους απόδοσης. Η παρούσα διατριβή εμπλουτίζει τη διεθνή και ελληνική βιβλιογραφία του πεδίου των κοινωνικών επιχειρήσεων και προσφέρει μια πολύπλευρη θεωρητική προσέγγιση των υπό διερεύνηση θεμάτων της, συνδυάζοντας και ενσωματώνοντας γνώσεις τόσο από προηγούμενες μελέτες της διεθνούς βιβλιογραφίας, αναφορικά με τις στρατηγικές οργανωσιακής ανάπτυξης που συντελούν στην ανάπτυξη του κοινωνικού αντικτύπου αυτών των επιχειρήσεων, όσο και από τη θεωρία των πόρων, τη θεωρία του οργανωσιακού κοινωνικού κεφαλαίου και τη θεωρία της συμπεριφορικής επιχειρηματικότητας. Στο πρώτο μέρος της διατριβής, που αποτελείται από τη διερευνητική μελέτη της, δίνεται έμφαση στη διερεύνηση των στρατηγικών οργανωσιακής ανάπτυξης που εφάρμοσε δείγμα ελληνικών κοινωνικών επιχειρήσεων κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 για να αναπτύξει τον κοινωνικό του αντίκτυπο. Μια ποιοτική μεθοδολογική προσέγγιση, που περιλαμβάνει τη μελέτη πολλαπλών περιπτώσεων σε δέκα ελληνικές κοινωνικές επιχειρήσεις, αποκαλύπτει τις στρατηγικές με τις οποίες οι οργανώσεις αυτές αναπτύχθηκαν οργανωσιακά και ταυτόχρονα ανέπτυξαν τον κοινωνικό τους αντίκτυπο κατά τη διάρκεια της κοινωνικοοικονομικής κρίσης που προέκυψε από το ξέσπασμα της πανδημίας. Τα εμπειρικά αποτελέσματα της παρούσας διατριβής έδειξαν ότι η πανδημία οδήγησε τις κοινωνικές επιχειρήσεις του δείγματος στην υιοθέτηση τεσσάρων κύριων στρατηγικών οργανωσιακής ανάπτυξης: τη διεύρυνση της γεωγραφικής κάλυψης και του μεγέθους τους, την αύξηση των δραστηριοτήτων τους, τις έμμεσες στρατηγικές διεύρυνσης του κοινωνικού αντικτύπου τους και, τέλος, την ενίσχυση και τη διασφάλιση της οργανωσιακής τους βιωσιμότητας. Ειδικότερα, στο πρώτο εμπειρικό μέρος της παρούσας διατριβής αναδεικνύεται στο πλαίσιο της παραπάνω τέταρτης κύριας στρατηγικής μια νέα επιμέρους δράση οργανωσιακής ανάπτυξης που συντελεί στην ανάπτυξη του κοινωνικού αντικτύπου των κοινωνικών επιχειρήσεων, με τον όρο «στρατηγική οργανωσιακή αλλαγή», η οποία περιλαμβάνει κυρίως την προσαρμογή αυτών των επιχειρήσεων τόσο στις τοπικές όσο και στις απομακρυσμένες αγορές μέσω της ταχείας ψηφιοποίησης των παρεχόμενων υπηρεσιών τους. Αυτό το μέρος της διατριβής συμβάλλει σημαντικά στην κατανόηση των στρατηγικών οργανωσιακής ανάπτυξης με τις οποίες οι κοινωνικές επιχειρήσεις μπορούν να μεγεθύνουν αποτελεσματικά τον κοινωνικό τους αντίκτυπο, ιδίως σε περιόδους κρίσεων. Το δεύτερο μέρος της παρούσας διατριβής, που αποτελείται από την επεξηγηματική μελέτη της, εξετάζει την επιρροή του οργανωσιακού κοινωνικού κεφαλαίου ξεχωριστά στην κοινωνική και οικονομική απόδοση δείγματος ελληνικών κοινωνικών επιχειρήσεων, με έμφαση στον διαμεσολαβητικό ρόλο του κοινωνικού επιχειρηματικού προσανατολισμού στις παραπάνω σχέσεις. Συνθέτοντας, υπό το πρίσμα της θεωρίας των πόρων, δύο θεωρίες, τη θεωρία του οργανωσιακού κοινωνικού κεφαλαίου και τη θεωρία της συμπεριφορικής επιχειρηματικότητας, η παρούσα διατριβή προσφέρει ένα ολοκληρωμένο και πολύπλευρο θεωρητικό πλαίσιο με το οποίο αναλύει με ποσοτικές στατιστικές μεθόδους δεδομένα που συλλέχθηκαν από 345 ελληνικές κοινωνικές επιχειρήσεις. Για τον έλεγχο των ερευνητικών υποθέσεων και την εκτίμηση των συντελεστών διαδρομής (path coefficients) χρησιμοποιήθηκε η στατιστική τεχνική του μοντέλου δομικών εξισώσεων (structural equation modeling) με τη μέθοδο bootstrap. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το οργανωσιακό κοινωνικό κεφάλαιο έχει θετική επιρροή στην κοινωνική και οικονομική απόδοση των ελληνικών κοινωνικών επιχειρήσεων του δείγματος. Επιπλέον, διαπιστώθηκε ότι ο κοινωνικός επιχειρηματικός προσανατολισμός διαδραμάτισε στατιστικά σημαντικό και θετικό διαμεσολαβητικό ρόλο, μόνο στη σχέση μεταξύ του οργανωσιακού κοινωνικού κεφαλαίου και της κοινωνικής απόδοσης αυτών των επιχειρήσεων και όχι στη σχέση μεταξύ του οργανωσιακού κοινωνικού κεφαλαίου και της οικονομικής απόδοσης αυτών των επιχειρήσεων. Το εύρημα αυτό υπογραμμίζει τη σημασία του οργανωσιακού κοινωνικού κεφαλαίου και του κοινωνικού επιχειρηματικού προσανατολισμού στην ενίσχυση των δύο διαστάσεων (κοινωνικής και οικονομικής) της οργανωσιακής απόδοσης των κοινωνικών επιχειρήσεων. Η πρωτοτυπία της παρούσας διατριβής έγκειται α) στη συστηματική προσέγγισή της στη διερεύνηση των στρατηγικών οργανωσιακής ανάπτυξης που εφάρμοσε δείγμα κοινωνικών επιχειρήσεων στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 για να επεκτείνει τον κοινωνικό του αντίκτυπο και β) στην ενσωμάτωση θεμελιωδών θεωριών για την κατανόηση των σχέσεων μεταξύ του οργανωσιακού κοινωνικού κεφαλαίου, του κοινωνικού επιχειρηματικού προσανατολισμού και των δύο διαστάσεων (κοινωνικής και οικονομικής) της οργανωσιακής απόδοσης δείγματος ελληνικών κοινωνικών επιχειρήσεων. Επιπλέον, η παρούσα διατριβή παρέχει πολύτιμες γνώσεις για τους ακαδημαϊκούς ερευνητές, τους επαγγελματίες διαφόρων κλάδων, τα ενδιαφερόμενα μέρη και τους δρώντες χάραξης δημόσιων πολιτικών στον τομέα της κοινωνικής επιχειρηματικότητας. Επισημαίνοντας τη σημασία της στρατηγικής οργανωσιακής αλλαγής, του οργανωσιακού κοινωνικού κεφαλαίου και του κοινωνικού επιχειρηματικού προσανατολισμού, η παρούσα διατριβή όχι μόνο εμπλουτίζει τον ακαδημαϊκό διάλογο, αλλά και προσφέρει πρακτική καθοδήγηση για τις κοινωνικές επιχειρήσεις που προσπαθούν να επιτύχουν βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη και ενισχυμένο κοινωνικό αντίκτυπο τόσο σε απαιτητικά περιβάλλοντα και δύσκολες κοινωνικοοικονομικές συγκυρίες, όσο και σε περιβάλλοντα και περιόδους μετά από αυτές.