Ηθική παρενόχληση στο ελληνικό δημόσιο σχολείο: αντιλήψεις των εκπαιδευτικών και διευθυντών/ντριών σχολικών μονάδων πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης

Abstract

The issue of moral harassment (workplace violence, mobbing) is a matter of major concern to the public opinion nowadays. Literature and global research by the scientific community on mobbing continue to expand, as it has significantly developed within public and private organizations. In the field of education, moral harassment also emerges as a growing problem. Educators exposed to emotional attacks find themselves unable to perform their duties, as mobbing creates a series of physical and psychological problems for them to deal with, either individually or with the assistance of the state. This present study falls within the research domain of educational policy, educational organization and educational management. From this perspective, the objective of this study is to conduct a comprehensive research approach regarding the existence or absence of the phenomenon of ascending moral harassment, violence and power struggles in the public schools of primary education in Corinthia, in connection with the institutional framework for the selection of education executives during the period when the teachers' association participated for the first time through the process of secret balloting, a right granted by the educational policy. More specifically, it investigates whether, during that period, principals became the recipients of ascending moral harassment from the teachers' association. The analysis will seek to clarify the landscape of all parameters, for a fuller understanding of the phenomenon through the perspectives of both principals and teachers. In terms of methodology, a primary qualitative empirical study was conducted with the participation of twenty-five (25) primary school principals, alongside a quantitative research approach with the participation of 154 primary school teachers. Non-probability sampling was utilized, employing convenience sampling. Thematic analysis was selected for the analysis of the interviews, while the quantitative data were analyzed using the statistical package SPSS for the questionnaire. The results confirmed the presence of moral harassment and demonstrated, as main causes of the phenomenon, correlations with the operation of the teachers’ association (conflicts, creation of informal groups), the introduction of violent innovations attempted in recent years, the organizational culture of school units, the school climate, gender influence and working relationship, the institutional framework for the selection of educational staff, influence tactics and the personality of the principal. The novelty of the research lies in the fact that the ascendant form of moral harassment in public primary education has not been thoroughly and adequately investigated, particularly in conjunction with the institutional framework for selecting executives, during the period 2015/2017, as evidenced by the limited research reported in the literature. The presence of moral harassment during the period of selecting educational executives, in 2015/2017, in primary education indicates, on the one hand, the necessity of taking preventive measures, but also timely addressing it, and on the other hand, the urgent need for the establishment of a selection framework that leaves no room for incidents of workplace violence in schools. Such a framework should highlight the appointment of a principal-leader who can unequivocally fulfill their role.

Η ηθική παρενόχληση (εργασιακή βία, mobbing) απασχολεί εντονότερα την κοινή γνώμη στις μέρες μας. Η βιβλιογραφία και η παγκόσμια έρευνα από την επιστημονική κοινότητα για το mobbing, εξακολουθούν να διευρύνονται, καθώς έχει αναπτυχθεί σημαντικά σε δημόσιους και σε ιδιωτικούς οργανισμούς. Στο εκπαιδευτικό πεδίο, η ηθική παρενόχληση εμφανίζεται επίσης, ως ένα αυξανόμενο πρόβλημα. Οι εκπαιδευτικοί που εκτίθενται σε συναισθηματικές επιθέσεις δεν μπορούν να προχωρήσουν στην επιτέλεση του έργου τους, λόγω του γεγονότος, ότι το mobbing τούς δημιουργεί μια σειρά από σωματικά και ψυχολογικά προβλήματα που καλούνται να αντιμετωπίσουν είτε ατομικά είτε με αρωγό την πολιτεία. Η εν λόγω μελέτη εντάσσεται στο ερευνητικό πεδίο της εκπαιδευτικής πολιτικής και της οργάνωσης και διοίκησης της εκπαίδευσης. Υπό την οπτική αυτή, σκοπός της έρευνας είναι η διεισδυτική ερευνητική προσέγγιση αναφορικά με την ύπαρξη ή μη του φαινομένου της ανιούσας ηθικής παρενόχλησης, της βίας και της εξουσίας στα δημόσια σχολεία της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης Κορινθίας σε σύνδεση με το θεσμικό πλαίσιο επιλογής στελεχών εκπαίδευσης την περίοδο που ο σύλλογος διδασκόντων συμμετείχε για πρώτη φορά με τη διαδικασία της μυστικής ψηφοφορίας, δικαίωμα εκχωρούμενο από την εκπαιδευτική πολιτική. Πιο συγκεκριμένα, διερευνάται, αν τη συγκεκριμένη περίοδο, οι διευθυντές/ντριες έγιναν αποδέκτες ανιούσας ηθικής παρενόχλησης από τον σύλλογο διδασκόντων. Θα επιδιωχθεί η διάγαυση του τοπίου όλων των παραμέτρων για την πληρέστερη κατανόηση του φαινομένου μέσω των απόψεων τόσο των διευθυντών/ντριών όσο και των εκπαιδευτικών. Διενεργήθηκε μεικτή ερευνητική μεθοδολογία με παράλληλη συγκλίνουσα σχεδίαση. Η μελέτη είναι πρωτογενής εμπειρική ποιοτικού τύπου με τη συμμετοχή εικοσιπέντε (25) διευθυντών/ντριών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς και ποσοτική ερευνητική προσέγγιση με τη συμμετοχή 154 εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Τόσο το ποιοτικό όσο και το ποσοτικό μέρος πραγματοποιήθηκαν σε παράλληλους χρόνους. Εφαρμόστηκε δειγματοληψία μη πιθανότητας, με δείγμα ευκολίας. Για την ανάλυση των συνεντεύξεων επιλέχθηκε η θεματική ανάλυση, ενώ τα ποσοτικά δεδομένα αναλύθηκαν μέσω του στατιστικού πακέτου SPSS για το ερωτηματολόγιο. Στα αποτελέσματα διαπιστώθηκε η παρουσία της ηθικής παρενόχλησης στο συγκριμένο πλαίσιο και καταδείχθηκαν ως κύριες αιτίες του φαινομένου, συσχετίσεις με τον τρόπο λειτουργίας του συλλόγου διδασκόντων (συγκρούσεις, δημιουργία άτυπων ομάδων), την εισαγωγή βίαιων καινοτομιών που επιχειρήθηκαν τα τελευταία χρόνια, την οργανωσιακή κουλτούρα των σχολικών μονάδων, το σχολικό κλίμα, την επίδραση του φύλου και της σχέσης εργασίας, το θεσμικό πλαίσιο επιλογής των στελεχών εκπαίδευσης, τις τακτικές επιρροής και την προσωπικότητα του/της διευθυντή/ντριας της σχολικής μονάδας. Η πρωτοτυπία της έρευνας έγκειται στο γεγονός ότι δεν έχει διερευνηθεί ενδελεχώς και επαρκώς η ανιούσα μορφή ηθικής παρενόχλησης στη δημόσια πρωτοβάθμια εκπαίδευση συνδυαστικά με το θεσμικό πλαίσιο επιλογής των στελεχών ιδιαίτερα την περίοδο 2015/2017, όπως προκύπτει από τις ελάχιστες έρευνες που αναφέρονται στη βιβλιογραφία. Το γεγονός της εμφάνισης της ηθικής παρενόχλησης την περίοδο επιλογής στελεχών εκπαίδευσης 2015/2017 στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση υποδεικνύει αφενός την αναγκαιότητα λήψης μέτρων πρόληψης, αλλά και έγκαιρης αντιμετώπισής της, αφετέρου την άμεση θέσπιση ενός πλαισίου επιλογής στελεχών χωρίς ρωγμές που να επιτρέπουν την ανάδειξη φαινομένων εργασιακής βίας στα σχολεία, από το οποίο πλαίσιο θα αναδεικνύεται ο διευθυντής-ηγέτης που θα ανταποκρίνεται χωρίς αμφισβητήσεις στον ρόλο του.