Η γλωσσική ενίσχυση στο νηπιαγωγείο μέσα σε περιβάλλον γλωσσικής ετερότητας και η σχέση της με την ομαλή μετάβαση των αλλοδαπών μαθητών στο δημοτικό σχολείο

Abstract

Transition from preschool education to primary education is challenging for all children. The challenge gets even bigger for socially disadvantaged children who additionally have to acquire specific educational experience and access to literacy sources. The program "Heterogenität und Literalität im Übergang vom Elementar- in den Primarbereich im europäischen Vergleich (HeLiE)" of the University of Köln in Germany applied ethnographical fieldstudies in different European educational systems in order to observe children of migrant background in school. This paper describes the Greek school reality through detailed ethnographical fieldnotes which are later analyzed by the Grounded Theory methodology. The ethnographical observation was conducted in a public preschool facility in Rhodes town. The main question is if diversity is taken under consideration while teachers design their lesson plans and if the cultural capital of children is utilized during the educational process and the transition to primary school. Additionally the views, practices and interactions between school, teachers, migrant students and their parents during the educational process and transition are documented in detail. Ethnographical observation of the same children has taken place also in primary school, in order to research the correlation between language enhancement in preschool and transition to primary school.

Η μετάβαση από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό σχολείο αποτελεί μεγάλη πρόκληση για όλα τα παιδιά. Η πρόκληση της μετάβασης γίνεται ακόμη μεγαλύτερη για τα παιδιά που προέρχονται από κοινωνικά ευπαθείς ομάδες, καθώς περιλαμβάνει την απόκτηση απαιτούμενων εκπαιδευτικών εμπειριών και την πρόσβαση στον εγγραμματισμό. Στο πλαίσιο αυτό, το πρόγραμμα Heterogenität und Literalität im Übergang vom Elementar- in den Primärbereich im europäischen Vergleich - HeLiE (ελεύθερη μετάφραση: Ετερότητα και Εγγραμματισμός στη μετάβαση από την προσχολική στη δημοτική εκπαίδευση μέσα σε ένα πλαίσιο ευρωπαϊκής σύγκρισης) στο Πανεπιστήμιο της Κολωνίας στη Γερμανία, πραγματοποίησε εθνογραφικές έρευνες πεδίου σε διάφορα ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά συστήματα με σκοπό την παρατήρηση παιδιών με μεταναστευτικό υπόβαθρο στην σχολική τους καθημερινότητα. Tο πρόγραμμα HeLiE επηρέασε σημαντικά την παρούσα έρευνα, η οποία μελετά το κομμάτι της ελληνικής σχολικής πραγματικότητας. Πιο συγκεκριμένα, μέσα από λεπτομερείς εθνογραφικές περιγραφές οι οποίες αναλύονται με την Ενιαία Θεμελιωμένη Θεωρία (Grounded Theory), περιγράφεται η καθημερινότητα παιδιών με μεταναστευτικό υπόβαθρο σε ένα δημόσιο νηπιαγωγείο στη Ρόδο, καθώς και οι γλωσσικές δραστηριότητες που διεξήχθησαν σε αυτό. Ερευνάται αν η ετερότητα του μαθητικού δυναμικού λαμβάνεται υπόψη στη διαμόρφωση του διδακτικού έργου στο νηπιαγωγείο κι αν αξιοποιείται το πολιτισμικό κεφάλαιο των μαθητών κατά την εκπαιδευτική διαδικασία. Επίσης καταγράφονται οι απόψεις, οι πρακτικές και οι διαδράσεις σχολείου, εκπαιδευτικών, μαθητών με μεταναστευτικό υπόβαθρο και των γονέων τους αναφορικά με αυτές, την εκπαιδευτική πραγματικότητα και τη μετάβαση από τη μία βαθμίδα στην άλλη. Τα ίδια παιδιά τα ακολουθήσαμε και στην Α΄ τάξη του δημοτικού σχολείου, ώστε να διερευνηθεί η συσχέτιση της γλωσσικής ενίσχυσης, αλλά και της γενικής προσαρμογής στο περιβάλλον του νηπιαγωγείου, με τη μετάβαση στο δημοτικό σχολείο.