Προγνωστικοί δείκτες (κλινικοί και ιστοπαθολογικοί) υποτροπής αδενωμάτων υπόφυσης και μετεγχειρητικές επιπλοκές διασφηνοειδικής προσπέλασης

Abstract

Background: The aim of the current study is to evaluate the immunohistochemical expression of Ki-67, CD-56, Cyclin-D1 and E-Cadherin in PAs and to study the possible association with the clinical presentation of PAs, tumor size and invasiveness as well as with the risk of recurrence. In addition, post-surgical complications were analyzed and compared with previous published literature.Materials and Methods: Ninety four patients who underwent transsphenoidal excision of PAs were included in our study. Paraffin embedded tissue samples were immunohistochemically analysed for the expression of Cyclin-D1, CD-56, E-Cadherin and Ki-67. One hundred ten endoscopic procedures were performed in 94 patients with PAs by the same neurosurgical team of a tertiary center during the period 2014–2019. Post-surgical complications were analyzed and compared with data published during the last 5 years in the PubMed and Cochrane databases by performing a systematic review and meta-analysis of the literature. Results: The expression of Cyclin-D1 and Ki-67 index levels were positively correlated with the size (p<0.001, r= 0.56 and p<0.001, r=0.43 respectively), the recurrence (p<0.001, r=0.46 and p=0.007 r=0.3 respectively), the extrasellar extension (p<0.001, r=0.48 and p=<0.001, r=0.4 respectively) and the cavernous sinus invasion of (p<0.001, r=0.39 and p<0.001, r=0.3 respectively). No correlation was found between CD-56 and E-Cadherin with size, invasiveness and recurrence of pituitary adenomas. The overall complication rate in our series was 23.4%. Diabetes insipidus (DI) and intraoperative cerebrospinal fluid (CSF) leakage were the commonest complications (12.8%), followed by postoperative hypopituitarism (9.2%) and hematoma (8.5%) during the follow-up of 2.15 ± 1.4 years. Syndrome of inappropriate antidiuretic hormone secretion, meningitis, deep vein thrombosis, and hyposmia were rare (< 3%). Postoperative hypopituitarism was significantly associated with incidence of hematoma. No statistically significant association was found between PAs Hardy and Knosp scale grading or between patients’ characteristics with the occurrence of postoperative complications. Our meta-analysis including nine studies found no significant differences comparing the complications of endoscopic versus microscopic surgery.Conclusion: Cyclin-D1 and Ki-67 are promising immunohistochemical markers in predicting the invasive behavior and recurrence of PAs in contrast to E-Cadherin and CD-56 which didn’t seem to be associated with PAs behavior post-surgery. However larger studies are required in order to establish their role in the routine evaluation of PAs. The endoscopic approach is safe when performed by experienced surgical teams. CSF leakage and DI were the commonest complications in our series; however, confirmation by larger studies is required. Meta-analysis showed no statistically significant differences in complication rates comparing endoscopic versus microscopic surgery.

Εισαγωγή/Σκοπός: Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι να μελετήσει την ανοσοϊστοχημική έκφραση των Ki-67, CD-56, Cyclin-D1 και E-Cadherin σε αδενώματα υπόφυσης και να ερευνήσει πιθανή συσχέτιση με την κλινική εικόνα, το μέγεθος και τη διεισδυτικότητα καθώς και με κίνδυνο υποτροπής των αδενωμάτων της υπόφυσης. Σε δεύτερο σκοπό αναλύθηκαν οι μετεγχειρητικές επιπλοκές της διασφηνοειδικής προσπέλασης από μια συγκεκριμένη νευροχειρουργική μονάδα.Ασθενείς και μεθοδολογία: Ενενήντα τέσσερις ασθενείς, που υποβλήθηκαν σε διασφηνοειδή εκτομή αδενώματος υπόφυσης, συμπεριλήφθηκαν στη μελέτη μας. Καταγράφηκαν όλα τα κλινικά και εργαστηριακά δεδομένα τόσο προ όσο και μετεγχειρητικά όπως και μέσα σε διάστημα έως 5 ετών παρακολουθησης από το χειρουργείο. Επίσης συλλέχθηκαν 94 δείγματα ιστών σε κύβους παραφίνης στα οποία πραγματοποιήθηκε η ανοσοϊστοχημική ανάλυση για την έκφραση των δεικτών Cyclin-D1, CD-56, E-Cadherin και Ki-67. Συνολικά έλαβαν χώρα 110 διασφηνοειδικές επεμβάσεις σε 94 ασθενείς με αδένωμα υπόφυσης από την ίδια νευροχειρουργική ομάδα κατά την περίοδο 2014–2019. Οι μετεγχειρητικές επιπλοκές αναλύθηκαν και συγκρίθηκαν με πρόσφατα δεδομένα που δημοσιεύτηκαν τα τελευταία 5 χρόνια στις βάσεις δεδομένων PubMed και Cochrane, πραγματοποιώντας συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση της βιβλιογραφίας.Αποτελέσματα: Η έκφραση των δεικτών Cyclin-D1 και Ki-67 συσχετίστηκε θετικά με το μέγεθος (p<0,001, r= 0,56 και p<0,001, r=0,43 αντίστοιχα), την υποτροπή (p<0,001, r=0,46 και p= 0,007 r=0,3 αντίστοιχα), την εξωεφιππιακή επέκταση (p<0,001, r=0,48 και p=<0,001, r=0,4 αντίστοιχα) και την εισβολή στον σηραγγώδη κόλπο(p<0,001, r=0,39 και p<0,001, r= 0,3 αντίστοιχα). Δεν βρέθηκε συσχέτιση μεταξύ CD-56 και E-Cadherin με το μέγεθος, την διεισδυτικότητα και την υποτροπή των αδενωμάτων της υπόφυσης.Το συνολικό ποσοστό επιπλοκών στη σειρά μας ήταν 23,4%. Ο άποιος διαβήτης και η διεγχειρητική διαρροή εγκεφαλονωτιαίου υγρού (ΕΝΥ) ήταν οι πιο συχνές επιπλοκές (12,8%), ακολουθούμενες από την μετεγχειρητική ανεπάρκεια πρόσθιου λοβού υπόφυσης (9,2%) και αιμάτωμα (8,5%) κατά τη διάρκεια του follow up (2,15±1,4 ετών). Το σύνδρομο απρόσφορης έκκρισης αντιδιουρητικής ορμόνης, η μηνιγγίτιδα, η εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση και η υποσμία εμφανίστηκαν σπάνια (< 3%). Η μετεγχειρητική ανεπάρκεια του πρόσθιου λοβού της υπόφυσης συσχετίστηκε σημαντικά με τη συχνότητα εμφάνισης αιματώματος. Δεν βρέθηκε στατιστικά σημαντική συσχέτιση μεταξύ της ταξινόμησης κατά Hardy και Knosp ή μεταξύ των χαρακτηριστικών των ασθενών με την εμφάνιση μετεγχειρητικών επιπλοκών. Η μετα-ανάλυσή, που περιλαμβάνει εννέα μελέτες δεν βρήκε σημαντικές διαφορές στη σύγκριση των επιπλοκών της ενδοσκοπικής με τη μικροσκοπική διασφηνοειδική χειρουργική επέμβαση.Συμπέρασμα: Η Cyclin-D1 και το Ki-67 φαίνεται να αποτελούν αξιόπιστους προγνωστικούς δείκτες για την επιθετική συμπεριφορά ή την υποτροπή των αδενωμάτων υπόφυσης. Ωστόσο, απαιτούνται μεγαλύτερες μελέτες προκειμένου αυτή η παρατήρηση να καθιερωθεί στην ρουτίνα της παθολογοανατομικής ανάλυσης αυτων των όγκων. Η ενδοσκοπική προσέγγιση είναι ασφαλής όταν εκτελείται από έμπειρες χειρουργικές ομάδες. Η διαρροή ΕΝΥ και ο άποιος διαβήτης ήταν οι πιο συχνές επιπλοκές στη σειρά μας. Ωστόσο, απαιτείται επιβεβαίωση από μεγαλύτερες μελέτες. Η μετα-ανάλυση δεν έδειξε στατιστικά σημαντικές διαφορές στα ποσοστά επιπλοκών μεταξύ της ενδοσκοπικής και της μικροσκοπικής διασφηνοειδικής επέμβασης.