Ψυχολογικές - κοινωνικές παρεμβάσεις σε άρρωστο με ολική λαρυγγεκτομή

Abstract

Introduction The cancer of larynx constitutes one of the most significant causes of disturbance of proper phonation that also causes various organic and psychosocial problems in patients. Adapting to the illness is a challenge that patients have to face along with the support of health professionals, because many of them frequently experience intense stress, depressing symptoms, social isolation and, in general, a decrease in their quality of life. The aim of this study was the investigation of psycho-social problems faced by patients with cancer of larynx and who have also been submitted to total laryngectomy. Methodology The sample of the study was constituted by 65 patients with total laryngectomy (percentage 38.7%), 63 patients with partial laryngectomy or another type of treatment such as radiotherapy and chemotherapy who maintained their voice (percentage 37,5%) and 40 patients with total laryngectomy and loss of voice who attended an educational program on self-care (percentage 23,8%). All patients were hospitalized in big hospitals of Athens and Thessalonica. Data collection took place from January 2005 until April 2006, with the distribution of the following questionnaires: a) demographic and clinical data, b) the Self Rating Depression Scale SRDS - Zung, c) the Self Rating Anxiety Scale SRAS - Zung, d) the Quality of Life Questionnaire - C 30 of European Organization for Research and Treatment (EORTC, QLQ - C 30) and, e) the Interpersonal Support Evaluation List (ISEL). Data was analyzed with descriptive and inductive statistic methods (t-test, EMU-WAY ANOVA, regression analysis) and for this purpose the Statistical Package for Social Sciences (SPSS) version 13 was used. Results 9,6% and 19% of the patients experienced symptoms of anxiety and depression respectively, the higher scores observed in patients with total laryngectomy. Higher levels of anxiety and depressive symptoms were found among patients with cancer of larynx who were single and without children, resided in urban areas, had higher social and educational status and worked as self-employed professionals. Symptoms of anxiety were found in higher levels in patients with cancer of larynx who after surgery had also undergone mixed treatment (radiotherapy, chemotherapy, medical treatment), while higher scores of depressive symptoms were observed in patients with total laryngectomy, placement of phonetic valve (provox) and use of anti-depressant medication. Also, the laryngectomees experienced more symptoms of anxiety and depression during the first semester after the surgery. The social support that they received was rated very highly by the patients, while they estimated that their illness influenced their total health and quality of life to a low degree. Social support was found to be one of the most important predictive factors of the following: a) the levels of anxiety and depression experienced by patients with relation to their familial status and the type of patient group they belonged to and b) quality of life, in co-relation with certain demographic factors, such as familial and educational status and type of patient group. Important predictive factors of the patients’ quality of life - apart from social support - were also: the levels of anxiety and depression and specific demographic variables (familial and educational status) along with type of patient group. Conclusions Anxiety and depressive symptoms experienced by patients with cancer of larynx should not be considered as the inevitable consequences of illness and should be acknowledged and addressed to by health professionals. Discussing and communicating with the patients about these issues can help the therapeutic team to identify the patients’ coping mechanisms, as well as their sources of support, with the purpose to reinforce them. The planning of educational programs on issues of self-care and based on patients’ needs is important because these programs can enable them to use new methods of speech and encourage them to use the remaining organs of voice-articulation, especially those patients who have been submitted to partial laryngectomy. The pilot implementation of educational programs and provision of social support can be the issues for future research, in order to test their long-term effectiveness and evaluate their impact on the quality of life of patients with cancer of larynx.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο καρκίνος του λάρυγγα αποτελεί μια από τις σπουδαιότερες αιτίες διαταραχής της ομαλής φώνησης που επιπλέον προκαλεί διάφορα σωματικά, αλλά και ψυχοκοινωνικά προβλήματα στους ασθενείς. Η προσαρμογή στη νόσο αποτελεί πρόκληση που οι ασθενείς καλούνται να αντιμετωπίσουν μαζί με τους επιστήμονες υγείας, καθώς αρκετοί συχνά βιώνουν έντονο άγχος, εμφανίζουν καταθλιπτικά συμπτώματα, απομονώνονται κοινωνικά και γενικά επηρεάζεται αρνητικά η ποιότητα της ζωής τους. Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν η διερεύνηση των ψυχο-κοινωνικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς με καρκίνο του λάρυγγα, οι οποίοι έχουν υποβληθεί σε ολική λαρυγγεκτομή. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Το δείγμα της μελέτης αποτέλεσαν 65 ασθενείς με ολική λαρυγγεκτομή (ποσοστό 38.7%), 63 ασθενείς με μερική λαρυγγεκτομή ή άλλου είδους θεραπεία όπως ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία και διατήρηση της φωνής (ποσοστό 37,5%) και 40 ασθενείς με ολική λαρυγγεκτομή και απώλεια φωνής με συμμετοχή σε εκπαιδευτικό πρόγραμμα αυτοφροντίδας (ποσοστό23,8%). Όλοι οι ασθενείς νοσηλεύτηκαν σε μεγάλα νοσοκομεία των Αθηνών και της Θεσσαλονίκης. Η συλλογή των δεδομένων έγινε από τον Ιανουάριο του 2005 έως τον Απρίλιο του 2006, με τη διανομή των εξής ερωτηματολογίων: α) δημογραφικών δεδομένων και κλινικών χαρακτηριστικών, β) Κλίμακα Αυτοαξιολόγησης της Κατάθλιψης (SRDS- Zung) γ) Κλίμακα Αυτοαξιολόγησης του Άγχους (SRΑS-Zung), δ) ερωτηματολόγιο Ποιότητας της Ζωής (EORTC-QLQ-C30) και ε) κλίμακα αξιολόγησης της Διαπροσωπικής Στήριξης (ISEL). Η ανάλυση των δεδομένων πραγματοποιήθηκε με μεθόδους της περιγραφικής και επαγωγικής στατιστικής (t-test, one-way ANOVA, regression analysis) και χρησιμοποιήθηκε το Στατιστικό Πακέτο Ανάλυσης Κοινωνικών Επιστημών (Statistical Package for Social Sciences, SPSS) version 13. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Το 9,6% και το 19% των ασθενών του δείγματος βίωνε συμπτώματα αγχώδους και καταθλιπτικής διαταραχής αντίστοιχα, με υψηλότερο ποσοστό για τους ασθενείς που υποβλήθηκαν σε ολική λαρυγγεκτομή. Συμπτώματα αγχώδους και καταθλιπτικής διαταραχής εμφάνισαν σε μεγαλύτερο βαθμό οι ασθενείς με καρκίνο του λάρυγγα που ήταν χωρίς σύντροφο και παιδιά, διαμένουν σε αστικές περιοχές, έχουν υψηλό κοινωνικό και μορφωτικό επίπεδο και είναι συνήθως ελεύθεροι επαγγελματίες. Συμπτώματα αγχώδους διαταραχής εμφάνισαν σε μεγαλύτερο βαθμό οι ασθενείς με καρκίνο του λάρυγγα οι οποίοι μετά το χειρουργείο υποβλήθηκαν σε μικτή θεραπεία (ακτινοθεραπεία, χημειοθεραπεία, φαρμακευτική αγωγή), ενώ συμπτώματα καταθλιπτικής διαταραχής εμφάνισαν σε μεγαλύτερο βαθμό οι ασθενείς με ολική λαρυγγεκτομή, τοποθέτηση φωνητικής βαλβίδας και χρήση αντικαταθλιπτικών φαρμάκων. Επίσης, οι λαρυγγεκτομηθέντες ασθενείς βρέθηκε να βιώνουν περισσότερα συμπτώματα αγχώδους και καταθλιπτικής διαταραχής το πρώτο εξάμηνο μετά την επέμβαση. Οι ασθενείς αξιολόγησαν σε σχετικά υψηλό βαθμό όλες τις λειτουργίες της διαπροσωπικής στήριξης και αξιολόγησαν ότι η ασθένειά τους επηρεάζει σε μικρό βαθμό τη συνολική τους υγεία και την ποιότητα ζωής τους. Η διαπροσωπική στήριξη βρέθηκε να είναι ένας από τους σημαντικούς προβλεπτικούς παράγοντες της διακύμανσης α) του άγχους και της κατάθλιψης των ασθενών μαζί με τον παράγοντα της οικογενειακής κατάστασης και το είδος της ομάδας των ασθενών και β) της ποιότητας ζωής των ασθενών, μαζί με ορισμένους δημογραφικούς παράγοντες, όπως είναι η οικογενειακή κατάσταση και το μορφωτικό επίπεδο και το είδος της ομάδας των ασθενών. Σημαντικοί προβλεπτικοί παράγοντες της διακύμανσης της ποιότητας ζωής των ασθενών (εκτός από τη διαπροσωπική στήριξη) βρέθηκαν να είναι το άγχος, η κατάθλιψη και ορισμένες δημογραφικές μεταβλητές (οικογενειακή κατάσταση και εκπαίδευση) μαζί με το είδος της ομάδας των ασθενών. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Τα συμπτώματα της αγχώδους και καταθλιπτικής διαταραχής των ασθενών με καρκίνο του λάρυγγα θα πρέπει να αναγνωρίζονται και να αντιμετωπίζονται από τους επαγγελματίες υγείας χωρίς να θεωρούνται αναπόφευκτες συνέπειες της νόσου. Η συζήτηση και η επικοινωνία με τους ασθενείς βοηθά τη θεραπευτική ομάδα να ανακαλύψει τους μηχανισμούς αντιμετώπισης της νόσου από τους ασθενείς, καθώς και τις πηγές στήριξής τους, με σκοπό να τις ενισχύσουν. Ο σχεδιασμός εκπαιδευτικών προγραμμάτων σε θέματα αυτοφροντίδας βάσει των αναγκών των ασθενών, είναι σημαντικός γιατί τους παρακινεί να χρησιμοποιήσουν τους νέους τρόπους ομιλίας και τους ευαισθητοποιεί να χρησιμοποιούν τα εναπομείναντα όργανα της φωνής-άρθρωσης, ειδικά τα άτομα που έχουν υποβληθεί σε μερική λαρυγγεκτομή.. Η πιλοτική εφαρμογή των πιο κατάλληλων προγραμμάτων εκπαίδευσης και κοινωνικής στήριξης θα μπορούσε να αποτελέσει, αντικείμενο μελλοντικής έρευνας, προκειμένου να ελεγχθεί η διαχρονική αποτελεσματικότητα και η επίδρασή τους στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής των ασθενών με καρκίνο του λάρυγγα.