Ειδικοί ψυχομετρικοί παράγοντες ως προγνωστικοί δείκτες προσαρμογής σε ασθενείς με εξαιρέσιμο καρκίνο παχέος εντέρου

Abstract

Introduction: The connection between cancer and psychopathology as regards to depression, anxiety, mood disorders and psychological distress, is an issue of particular research interest, given the psychological burden of oncology patients. The manifestation of psychopathology has a catalytic impact on their quality of life and the functional and psychological adjustment to the disease, thereby influencing the prognosis.Aim: The aim of this study is to investigate the relationship between distress and functional and psychological adjustment of patients with colon cancer. The ultimate objective is to clarify the clinical context for screening patients at high risk of developing psychopathology and disfunctionality. Appropriate screening would allow early intervention and effective improvement of the patients’ physical and mental health.Methodology: This study is a prospective observational study undertaken in Greece, in a sample of 84 patients with colon cancer of all stages. In order to assess patients’ distress and psychopathology, the Distress Thermometer, HADS and SCL-90-R were applied (preoperatively). The functional and psychological adjustment were measured by means of the FACT-C and MINI-MAC scales, respectively, during surgical follow-up (1 month, 6 months and 1 year after surgery). The correlation between the scales and subscales and the investigation of the effects of demographic and disease characteristics were investigated with appropriate statistical tests.Results: Screening distress in patients with colon cancer is feasible at the cut-off point of 7 of the Distress Thermometer according to HADS, while anxiety and depression levels were found low preoperatively (8.42 and 7.19, respectively in HADS). Distress levels were determined as moderate to high (mean = 5.70) preoperatively, although elevated levels of distress (6-9) were detected for the 54.7% of the sample, cumulatively. Emotional problems have a significant negative impact on perceived distress, since 81.0% of patients feel restlessness, 78,6% nervousness, 70.2% fear and 65.5% sadness. The functional and psychological adjustment of patients under the measurement of FACT-C and MINI-MAC scales had statistically significant improvement in the postoperative period. Important distress risk factors, as far as demographics are concerned, were the female gender, the divorced or widowed status and the younger age. Regarding the disease and its treatment the most important variables were the application of chemotherapy, the advanced stage of the disease and the installation of a colostomy, the latter only concerning functional and psychological adaptation.Conclusions: This research study identified certain factors that are associated with high risk of distress and difficulties in the psychological and functional adjustment to cancer. It is suggested that these factors are taken into consideration for the identification of the high-risk group of patients who are at need of an early psychosocial intervention. In conclusion, the detection of patients with one or a combination of risk factors would significantly contribute to the effective treatment of the disease both at early stages and in the postoperative period.

Εισαγωγή: Η σύνδεση μεταξύ καρκίνου και εμφάνισης ψυχοπαθολογίας με τη μορφή κατάθλιψης, αγχώδους διαταραχής, διαταραχών της διάθεσης και ψυχολογικής δυσφορίας αποτελεί ένα ζήτημα ιδιαίτερου ερευνητικού ενδιαφέροντος, δεδομένης της ψυχολογικής επιβάρυνσης των ογκολογικών ασθενών. Η εμφάνιση ψυχοπαθολογίας επιδρά καταλυτικά στην ποιότητα ζωής και στην ικανότητα λειτουργικής και ψυχολογικής προσαρμογής τους στη νόσο, επηρεάζοντας κατά συνέπεια την πρόγνωση και έκβαση της ασθένειας.Σκοπός: Σκοπός της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η διερεύνηση της σχέσης μεταξύ δυσφορίας, λειτουργικότητας και ψυχολογικής προσαρμογής των ασθενών με καρκίνο παχέος εντέρου. Απώτερος στόχος είναι η αποσαφήνιση του κλινικού πλαισίου για την ανίχνευση των ασθενών με υψηλό κίνδυνο ανάπτυξης ψυχοπαθολογίας και δυσλειτουργικότητας. Η κατάλληλη ανίχνευση μπορεί να καταστήσει εφικτή την έγκαιρη παρέμβαση και την ουσιαστική βελτίωση της σωματικής και ψυχικής υγείας των ασθενών.Μεθοδολογία: Η παρούσα έρευνα αποτελεί μία προοπτική μελέτη παρατήρησης στην Ελλάδα σε ένα δείγμα 84 ασθενών με καρκίνο παχέος εντέρου όλων των σταδίων. Για τη μέτρηση της δυσφορίας και ψυχοπαθολογίας των ασθενών εφαρμόστηκε το Θερμόμετρο Δυσφορίας και οι κλίμακες HADS και SCL-90-R (προεγχειρητικά). Για την αξιολόγηση της λειτουργικής και ψυχολογικής προσαρμογής εφαρμόστηκαν οι κλίμακες FACT-C και MINI-MAC, αντίστοιχα, σε επανάληψη με το χειρουργικό follow-up (1 μήνα, 6 μήνες και 1 χρόνο μετά τη χειρουργική επέμβαση). Η συσχέτιση των κλιμάκων και υποκλιμάκων και η διερεύνηση της επίδρασης των δημογραφικών χαρακτηριστικών και σχετικών με τη νόσο στοιχείων πραγματοποιήθηκε μέσω της εφαρμογής κατάλληλων στατιστικών ελέγχων. Αποτελέσματα: Η ανίχνευση δυσφορίας στους ασθενείς με καρκίνο παχέος εντέρου είναι εφικτή στο cut-off point 7 του Θερμόμετρου Δυσφορίας βάσει της HADS, ενώ τα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης βρέθηκαν χαμηλά προεγχειρητικά (8,42 και 7,19, αντίστοιχα στην κλίμακα HADS). Τα επίπεδα δυσφορίας προσδιορίστηκαν μέτρια προς υψηλά (Μ.Ο.=5,70) προεγχειρητικά, αν και εντοπίστηκαν αυξημένα επίπεδα δυσφορίας (6 έως 9) για το 54,7% του δείγματος, αθροιστικά. Σημαντικό αρνητικό αντίκτυπο στην αντιληπτή δυσφορία έχουν τα συναισθηματικά προβλήματα, καθώς βρέθηκε πως το 81,0% των ασθενών νιώθει αίσθημα ανησυχίας, το 78,6% νευρικότητα, το 70,2% φόβο και το 65,5% θλίψη. Η λειτουργική και ψυχολογική προσαρμογή των ασθενών βάσει των μετρήσεων των κλιμάκων FACT-C και MINI-MAC βελτιώνεται στις δύο μετρήσεις μετεγχειρητικά με στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις (p<0,001). Σημαντικοί παράγοντες κινδύνου σε δημογραφικό επίπεδο είναι το γυναικείο φύλο, η οικογενειακή κατάσταση (διαζευγμένοι και χήροι) και η νεαρή ηλικία. Αναφορικά με τη νόσο και τη θεραπεία της ως σημαντικότερες μεταβλητές αναδείχθηκαν η χημειοθεραπεία, το προχωρημένο στάδιο της νόσου και η κολοστομία, η τελευταία ωστόσο μόνο σχετικά με τη λειτουργική και ψυχολογική προσαρμογή.Συμπεράσματα: Από την παρούσα μελέτη διαπιστώθηκε πως μεταξύ των παραγόντων που επηρεάζουν τον κίνδυνο εμφάνισης δυσφορίας και ψυχολογικής και λειτουργικής δυσκολίας προσαρμογής στη νόσο είναι το φύλο, η ηλικία, η οικογενειακή κατάσταση, το στάδιο νόσου, η προϋπάρχουσα ψυχοπαθολογία καθώς και το είδος θεραπείας που επιλέγεται. Οι συγκεκριμένοι παράγοντες θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη για την έγκαιρη ψυχοκοινωνική παρέμβαση και τη βελτίωση της παρεχόμενης φροντίδας. Ο εντοπισμός των ασθενών με έναν ή συνδυασμό των παραγόντων κινδύνου συμβάλλει καθοριστικά στην αποτελεσματική θεραπευτική αντιμετώπιση της νόσου ιδιαίτερα σε πρώιμο στάδιο εξέλιξης, τόσο προεγχειρητικά όσο και μετεγχειρητικά.