Το έλλογο και το υπέρλογο στον Πλάτωνα και στον Πλωτίνο

Abstract

This thesis focuses on the coexistence of the logical and the hyperlogical element in the philosophy of Plato and that of Plotinus. The research method than was chosen chosen was the text-centered one. More specifically, through the study of selected works of Plato and in particular Menon, Phaedo, Symposium, Phaedrus, Politia and Theaetetus, and of the Enneads of Plotinus, we intent to detect points where each of of the two philosophers chooses the path of rationalism or goes beyond logos and reason, both at the level of subject and method of dealing. Plato's philosophy belongs to the area of realistic idealism, since according to the philosopher the real world consists of Ideas, which one can know through the intellect and not through sensory knowledge. The selection of the aforementioned dialogues was made on the grounds that in them there is a continuous confrontation of reason with the alogon or even the hyper-logical element, as issues are developed in a logical way, which go beyond the area of sensible reality, while conversely in other cases logical positions are presented as axiomatic, i.e. documented in ways that go beyond logic. The philosophy of Plotinus and especially the Plotinian ontological system is very close to the basis of the Platonic one, but leans more in the area of the hyperlogical. On the other hand, there are points, both in the subject matter of the Enneads, and in the manner of writing method, which testify that the reduction beyond reason has certain limits and certain frameworks.

Η παρούσα διατριβή εστιάζει στη συνύπαρξη του λογικού και του υπέρλογου στοιχείου στην φιλοσοφία του Πλάτωνος και σε εκείνη του Πλωτίνου. Η ερευνητική μέθοδος που επελέγη ήταν η κειμενοκεντρική. Πιο συγκεκριμένα, μέσα από τη μελέτη από τη μια επιλεγμένων έργων του Πλάτωνος και ειδικότερα του Μένωνος, του Φαίδωνος, του Συμποσίου, του Φαίδρου, της Πολιτείας και του Θεαίτητου, και από την άλλη των Εννεάδων του Πλωτίνου, επιχειρείται η ανίχνευση σημείων όπου έκαστος εκ των δύο φιλοσόφων επιλέγει τον δρόμο του ορθολογισμού ή ανάγεται στο άλογο ή υπέρλογο, τόσο σε επίπεδο θεματικής, όσο και τρόπου πραγμάτευσης. H φιλοσοφία του Πλάτωνος ανήκει στον χώρο του ρεαλιστικού ιδεαλισμού, καθότι κατά τον φιλόσοφο ο πραγματικός κόσμος συγκροτείται από τις Ιδέες, τις οποίες μπορεί κάποιος να γνωρίσει μέσω της νόησης και όχι της αισθητηριακής γνώσης. Η επιλογή των προαναφερομένων διαλόγων έγινε με το σκεπτικό ότι σε αυτούς παρατηρείται μια συνεχής αναμέτρηση του έλλογου με το άλογο ή και το υπέρλογο στοιχείο, καθώς αναπτύσσονται με λογικό μεν τρόπο ζητήματα, τα οποία υπερβαίνουν το χώρο της αισθητής πραγματικότητας, ενώ αντιστρόφως σε άλλες περιπτώσεις έλλογες θέσεις προβάλλονται ως αξιωματικές, τεκμηριώνονται δηλαδή μετρόπους που υπερβαίνουν τη λογική. Η δέ φιλοσοφία του Πλωτίνου και ειδικά το πλωτίνειο οντολογικό σύστημα βρίσκεται πολύ κοντά στη βάση της πλατωνικής, αλλά κλίνει περισσότερο στην περιοχή του υπέρλογου. Από την άλλη, υπάρχουν σημεία, τόσο στη θεματολογία των Εννεάδων, όσο και στον τρόπο ανάπτυξής τους, που μαρτυρούν ότι η προσχώρηση στην περιοχή του άλογου έχει κάποια όρια και κάποια ορισμένα πλαίσια.