Εκτίμηση του επιπολασμού των λοιμωδών νοσημάτων HBV, HCV και HIV στο γενικό πληθυσμό της Ελλάδας και μελέτη των καθοριστικών τους παραγόντων

Abstract

Background: Viral hepatitis B (HBV) and C (HCV) and HIV infection are among the most important public health problems. The World Health Organization (WHO) and UNAIDS have set a goal of eliminating hepatitis B and C and control HIV infection by 2030. In Greece, although several studies have been conducted for all three diseases, most of them concerned specific population groups. The aim of this PhD was a) to assess the prevalence and the cascade of care of the three infectious diseases in the general population of Greece, b) to identify the factors associated with history of previous testing as well of positive results, c) to assess the knowledge level and attitude against these three infections and to identify factors associated with the level of knowledge. Methods: Data were derived from the Hprolipsis, the first Health Examination Survey of HBV, HCV and HIV in a random sample of adults living in Greece that conducted during May 2013 and June 2016. The study sample consists of 5,993 adults (≥18 years). A multistage stratified random sampling method based on 2011 Census was applied to collect the sample. For the statistical evaluation, statistical methods that take into account the study sampling design were used with additional weighting to match the age/sex and geographical area distribution of sample to that of the general population. Multiple imputation method was used for missing values. All statistical analyses were performed using the statistical software STATA (version 13.0). Results: Of the 5993 participants 2546 were men (48.5%) and the mean age (IQR) was 47.7 (34-64) years. 4246 of the participants had also a blood test results. The estimated prevalence (95% CI) of HBV and HCV was relatively low at 1.7% (1.3, 2.3) and 0.9% (0.6, 1.3) respectively, and for HIV was very low at 0.08% (0.02, 0.3). The undiagnosed fraction for the three infectious diseases was 67.0% (HBV), 69.3% (HCV), and 50% (HIV) whereas of those who were diagnosed a significant percentage had never been treated (80.7% for hepatitis B and 60.2% for hepatitis C). Concerning knowledge level our results showed that there are significant knowledge gaps with overall knowledge level being low to a significant percentage of the participants (27.9%, 33.1%, and 29.1% for HBV, HCV, and HIV, respectively), finding that it is mainly attributed to the high levels of misconception about transmission modes (65.9% for hepatitis B, 67.2% for hepatitis C and 67.9% for HIV). Women, higher monthly family income, higher educational level, Greek origin (born in Greece or Cyprus), residence in the two big urban centers (Athens /Thessaloniki), been tested for at least one of the three infectious diseases and high medical risk were statistically significant associated with a higher level of knowledge whereas older age was associated with lower level of knowledge.One out of three individuals of the general adult population in Greece (34%) had ever been screened for at least one of the three infectious diseases with this percentage varied by infection (30.9%for hepatitis B, 22.8% for hepatitis C and 20% for HIV infection). The age group 30-39 years is screened more often (53.5%). Women who have children are tested more often than women who do not (p-value <0.001). The higher level of education, the higher level of knowledge about infectious diseases as well as high behavioral and medical risk were statistically significant associated with a higher probability of being tested in the past for at least one disease. Moreover, vaccinated individuals were, in general, more likely to have been tested, with the difference increasing at older ages.Finally, from the multivariable analysis of factors associated with positive virological test results for hepatitis B and C, it was found that male and country of birth in Balkan are statistically significant associated with higher odds of having positive Australian antigen and anti-HBc antibodies, while higher educational level, higher family income and condom use are associated with a lower probability of having positive Australian antigen and anti-HBc. A family history of hepatitis was associated with a statistically significant higher odd of having a positive Australian antigen (OR = 4.56, p-value <0.001). As older the age, as higher the odds of having positive anti-HBc (p-value <0.001), and as lower the odds of having a positive Australian antigen. For hepatitis C as older the age as higher the odds of being anti-HCV positive whereas intravenous drug use and being single/without a partner were associated with being anti-HCV positive.Conclusions: For first time in Greece the prevalence of HCV, HBV and HIV, the knowledge level and the testing history compared with virological blood results and their association with risk factors were assessed in a random sample of the general population. The prevalence of HCV, HBV and HIV was relatively low. Only one out of three individuals had been tested in the past for at least one of the three infectious diseases. It was also, found that there are significant knowledge gaps in the Greek general population regarding modes of transmission and preventive measures. The results of this work provide the needed data to help the design of targeted public health policies in order to achieve the WHO goal of hepatitis elimination by 2030, highlight the necessity for large scale awareness activities to fill in the gap of knowledge and demonstrate the importance and necessity of developing and implementing information actions of the general population for promoting the screening and early diagnosis of HBV, HCV and HIV in Greece.

Υπόβαθρο: Οι ιογενείς ηπατίτιδες Β (HBV) και C (HCV) και η HIV λοίμωξη συγκαταλέγονται στα πιο σημαντικά προβλήματα δημόσιας υγείας. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) και το UNAIDS έχουν θέσει ως στόχο την εξάλειψή για τις ηπατίτιδες Β και C και τον έλεγχο της HIV λοίμωξης το έτος 2030. Στην Ελλάδα, αν και έχουν γίνει αρκετές μελέτες και για τα τρία νοσήματα οι περισσότερες αφορούσαν ειδικές πληθυσμιακές ομάδες. Σκοπός της παρούσας διατριβής είναι α) η εκτίμηση του επιπολασμού και του καταρράκτη φροντίδας των τριών λοιμωδών νοσημάτων στο γενικό πληθυσμό της Ελλάδας, β) η διερεύνηση των παραγόντων που σχετίζονται με ιστορικό προηγούμενου ελέγχου καθώς και με θετικότητα και γ) η αξιολόγηση του επιπέδου γνώσεων και των στάσεων έναντι των τριών αυτών λοιμώξεων και η διερεύνηση παραγόντων που σχετίζονται με το επίπεδο γνώσεων. Μεθοδολογία: Τα δεδομένα της εργασίας προήλθαν από τη μελέτη Hprolipsis, την πρώτη εθνική έρευνα υγείας σε τυχαίο δείγμα του ενήλικου πληθυσμού για τα λοιμώδη νοσήματα της ηπατίτιδας Β, C και της HIV λοίμωξης, που διεξήχθη από το Μάϊο του 2013 έως τον Ιούνιο του 2016. Το δείγμα της μελέτης αποτελείται από 5.993 ενήλικες (≥18 ετών). Εφαρμόστηκε πολυσταδιακή στρωματοποιημένη τυχαία δειγματοληψία βάσει της απογραφής του 2011 για την συλλογή του δείγματος. Για τη στατιστική ανάλυση των δεδομένων ελήφθη υπόψη ο σχεδιασμός της δειγματοληψίας της μελέτης, με πρόσθετη στάθμιση για τυχόν αποκλίσεις της κατά ηλικία, φύλο και γεωγραφική κατανομή του δείγματος από αυτή του γενικού πληθυσμού. Χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος πολλαπλών αναπληρώσεων (multiple imputation) για τις ελλείπουσες τιμές των μεταβλητών που διερευνήθηκαν. Όλες οι στατιστικές αναλύσεις πραγματοποιήθηκαν χρησιμοποιώντας το στατιστικό λογισμικό STATA (έκδοση 13.0).Αποτελέσματα: Από τους 5.993 συμμετέχοντες οι 2546 ήταν άντρες (48.5%) και η διάμεση ηλικία (ενδοτεταρτημοριακό εύρος) 47,7 (34,64) έτη. 4246 από τους συμμετέχοντες είχαν και αποτέλεσμα εξετάσεων αίματος. Ο εκτιμώμενος επιπολασμός (95%CI) στο γενικό πληθυσμό ενηλίκων για την ηπατίτιδα Β και την ηπατίτιδα C ήταν σχετικά χαμηλός στο 1.7% (1.3, 2.3) και 0.9% (0.6, 1.3) αντίστοιχα, και για την HIV λοίμωξη πολύ χαμηλός 0.08% (0.02, 0.3). Το ποσοστό των αδιάγνωστων για τα τρία λοιμώδη νοσήματα ήταν 67.0% (HBV), 69.3% (HCV) και 50% (HIV) και από αυτούς που είχαν διαγνωστεί ένα σημαντικό ποσοστό δεν είχε υποβληθεί ποτέ σε θεραπεία (80.7% για την ηπατίτιδα Β και 60.2% για την ηπατίτιδα C). Σχετικά με το επίπεδο γνώσεων τα αποτελέσματα έδειξαν ότι υπάρχουν σημαντικά κενά με το συνολικό επίπεδο γνώσης να είναι χαμηλό σε σημαντικό ποσοστό (27.9%, 33.1%, και 29.1% για τον HBV, HCV, και HIV, αντίστοιχα), εύρημα που οφείλεται κυρίως στα υψηλά ποσοστά παρανοήσεων σχετικά με τους τρόπους μετάδοσης (65.9% για την ηπατίτιδα Β, 67.2% για την ηπατίτιδα C και 67.9% για τον HIV). Οι γυναίκες, το υψηλότερο εισόδημα, το υψηλότερο εκπαιδευτικό επίπεδο, η ελληνική καταγωγή, η κατοικία στα δύο μεγάλα αστικά κέντρα (Αθήνα/Θεσσαλονίκη), η εξέταση για τουλάχιστον ένα από τα τρία λοιμώδη νοσήματα της ηπατίτιδας Β, C και της HIV λοίμωξης και ο αυξημένος ιατρικός κίνδυνος συσχετίστηκαν με υψηλότερο επίπεδο γνώσης, ενώ η μεγαλύτερη ηλικία με χαμηλότερο επίπεδο γνώσης. Το ένα τρίτο του γενικού πληθυσμού είχε ιστορικό προηγούμενης εξέτασης για τουλάχιστον ένα από τα τρία νοσήματα στο παρελθόν (34%), με το ποσοστό αυτό να ποικίλλει ανά λοίμωξη (30.9% για την ηπατίτιδα Β, 22.8% για την ηπατίτιδα C και 20% για την HIV λοίμωξη). Η ηλικιακή ομάδα 30-39 ετών εξετάζεται συχνότερα (53.5%). Οι γυναίκες που έχουν παιδιά εξετάζονται συχνότερα από τις γυναίκες που δεν έχουν (p-value<0,001). Το υψηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης, το υψηλότερο επίπεδο γνώσεων, ο υψηλός ιατρικός κίνδυνος και η συμπεριφορά υψηλού κινδύνου συσχετίστηκαν στατιστικά σημαντικά με μεγαλύτερη πιθανότητα εξέτασης. Επιπλέον, τα εμβολιασμένα άτομα για την ηπατίτιδα Β ήταν πιο πιθανό να έχουν εξεταστεί σχετικά με τα μη-εμβολιασμένα άτομα, μια διαφορά που γινόταν πιο έντονη όσο αυξανόταν η ηλικία. Τέλος, από την πολυπαραγοντική ανάλυση για τους παράγοντες που σχετίζονται με την ύπαρξη θετικών ιολογικών αποτελεσμάτων για την ηπατίτιδα Β και C, οι άντρες και τα άτομα με χώρα γέννησης στα Βαλκάνια έχουν στατιστικώς σημαντικά μεγαλύτερη πιθανότητα να έχουν θετικό αυστραλιανό αντιγόνο και anti-HBc αντισώματα, ενώ το υψηλότερο εκπαιδευτικό επίπεδο, το υψηλότερο εισόδημα και η χρήση προφυλακτικού σχετίζονται με μικρότερη πιθανότητα θετικού αυστραλιανού αντιγόνου και anti-HBc. Η ύπαρξη οικογενειακού ιστορικού για ηπατίτιδα συσχετίστηκε με στατιστικώς σημαντική μεγαλύτερη πιθανότητα ύπαρξης θετικού αυστραλιανού αντιγόνου. Όσο μεγαλύτερη η ηλικία τόσο υψηλότερη και η πιθανότητα θετικών anti-HBc αντισωμάτων (p-value<0.001), και μικρότερη η πιθανότητα θετικού αυστραλιανού αντιγόνου. Για την ηπατίτιδα C όσο μεγαλύτερη η ηλικία τόσο υψηλότερη και η πιθανότητα θετικών anti-HCV ενώ η ενδοφλέβια χρήση ναρκωτικών και η μη ύπαρξη σχέσης/γάμου σχετίζονται στατιστικά σημαντικά με την ύπαρξη θετικών Anti-HCV.Συμπεράσματα: Για πρώτη φορά στην Ελλάδα εκτιμήθηκε ο επιπολασμός των HCV, HBV και HIV, το επίπεδο γνώσης και η αυτο-αναφερόμενη εξέταση τους σε σύγκριση με ιολογικά αποτελέσματα και σε συσχέτιση με παράγοντες κινδύνου σε τυχαίο δείγμα των ενηλίκων που ζουν στην Ελλάδα. Ο επιπολασμός των HCV, HBV και HIV στον γενικό πληθυσμό, ήταν χαμηλός. Μόνο ένα στα τρία άτομα του γενικού ενήλικου πληθυσμού στην Ελλάδα έχει ιστορικό εξέτασης για τουλάχιστον ένα από τα τρία λοιμώδη νοσήματα. Το ποσοστό των αδιάγνωστων κυμαινόταν από 50-60% και μόνο ένα μικρό ποσοστό των διαγνωσθέντων έχει λάβει θεραπεία. Διαπιστώθηκε, επίσης, ότι υπάρχουν σημαντικά κενά γνώσεων στον ελληνικό γενικό πληθυσμό σχετικά με τους τρόπους μετάδοσης τους και τα προληπτικά μέτρα. Τα αποτελέσματα της παρούσας διατριβής παρέχουν δεδομένα που βοηθούν στον στοχευμένο σχεδιασμό πολιτικών δημόσιας υγείας προκειμένου να επιτευχθεί και ο στόχος της ΠΟΥ για την εξάλειψη της ηπατίτιδας Β και C έως το 2030, καταδεικνύουν την ανάγκη για την πραγματοποίηση δραστηριοτήτων ευαισθητοποίησης μεγάλης κλίμακας για την κάλυψη της έλλειψης γνώσης για τα τρία νοσήματα και τη σημασία και την ανάγκη ανάπτυξης και εφαρμογής δράσεων πληροφόρησης στον γενικό πληθυσμό για την προώθηση της πρόληψης και της έγκαιρης διάγνωσης των HBV, HCV και HIV στην Ελλάδα.