Το υμνογραφκό έργο του Μητροφάνη Σμύρνης

Abstract

Metrophanes of Smyrna was active during the second half of the ninth century. As a devout supporter of patriarch Ignatius, he was banished two times on the Crimean Peninsula. Unfortunately, Metrophanes never returned to his office, even after Ignatius’ death and the rehabilitation of Photios at the patriarchal throne. Metrophanes authored fifteen canons (eight on the Holy Trinity, six on the Theotokos, and one on Saint Xenia), an anacreontic hymn on the Holy Trinity, letters, eulogies, speeches, lectures, and commentaries on the Psalms. The thesis contains the first edition of six to date unknown canons of Metrophanes (four on the Theotokos, one on Saint Paphnutius, and one on the Saints Menas, Victor, and Vincent) and of sixteen stichera on the Theotokos in the second mode. Further, it contains the first edition of twenty-eight mesodia kathismata that were found as part of the known canons of Metrophanes on the Holy Trinity and of thirty-five stichera prosomoia that follow Metrophanes’ canons on the Theotokos. They are published due to their close relationship to the canons and because they probably belong to the same author. In addition, the thesis contains the first edition of thirty-five stichera prosomoia that follow the eight known canons of Metrophanes on the Holy Trinity. Considering Metrophanes’ authorial style, it can be inferred that these stichera prosomoia belong to him, as well. Lastly, the thesis contains the first edition of six to date unknown canons on the Holy Trinity, which most likely belonged to a group of eight canons written according to the eight modes. These canons were found in two manuscripts dated in the tenth and eleventh century.

Ο Μητροφάνης μητροπολίτης Σμύρνης δραστηριοποιήθηκε το δεύτερο μισό του ενάτου αιώνα. Ήταν ένθερμος υποστηρικτής του πατριάρχη Ιγνατίου. Εξορίστηκε δύο φορές στη χερσόνησο της Κριμαίας, αλλά μετά τον θάνατο του Ιγνατίου και την αποκατάσταση του Φωτίου δεν επέστρεψε ποτέ στην έδρα του. Στο συγγραφικό του έργο εκτός των ύμνων περιλαμβάνονται, επιστολές, εγκώμια, ομιλίες, διαλέξεις και σχόλια σε ψαλμούς, ενώ το γνωστό υμνογραφικό του έργο αποτελείται από δεκαπέντε ασματικούς κανόνες (οκτώ στην Αγία Τριάδα, έξι στη Θεοτόκο και έναν στην οσία Ξένη) και έναν ανακρεόντειο ύμνο αφιερωμένο στην Αγία Τριάδα. Στην παρούσα έρευνα εντοπίστηκαν σε χειρόγραφους κώδικες στο όνομα του Μητροφάνη και δημοσιεύθηκαν για πρώτη φορά έξι ασματικοί κανόνες (τέσσερις στη Θεοτόκο, ένας στον άγιο Παφνούτιο και ένας στους αγίους Μηνά, Βίκτωρα και Βικέντιο) και δεκαέξι στιχηρά προσόμοια στη Θεοτόκο σε ήχο δεύτερο. Επίσης δημοσιεύθηκαν για πρώτη φορά είκοσι οκτώ μεσώδια καθίσματα που εντοπίστηκαν στους γνωστούς τριαδικούς κανόνες του Μητροφάνη και τριάντα πέντε στιχηρά προσόμοια που ακολουθούσαν τους κανόνες του Μητροφάνη στη Θεοτόκο επειδή πιθανόν ανήκουν στον ίδιο υμνογράφο. Δημοσιεύθηκαν για πρώτη φορά τριάντα πέντε στιχηρά προσόμοια που ακολουθούσαν τους οκτώ γνωστούς τριαδικούς κανόνες του Μητροφάνη, που όπως προέκυψε από τις λεξιλογικές επιλογές, το ύφος και την ομοιότητά τους με τους τριαδικούς κανόνες κατά πάσα πιθανότητα ανήκουν στον ίδιο συγγραφέα. Τέλος, δημοσιεύθηκαν για πρώτη φορά έξι άγνωστοι ασματικοί κανόνες στην Αγία Τριάδα από ενδεχόμενη σειρά κανόνων γραμμένων σε οκταηχία που εντοπίστηκαν σε δύο χειρόγραφους κώδικες που χρονολογούνται τον δέκατο και ενδέκατο αιώνα.