Η νεκρόπολη της Θεσσαλονίκης στους υστερορωμαϊκούς και παλαιοχριστιανικούς χρόνους: από τα μέσα του 3ου ως τον 7ο αιώνα μ.χ

Abstract

This thesis investigates in nine chapters the historical context and the topography of the cemeteries of Thessaloniki, and the way they expanded; the martyria that have been lacated or are known from the sources; the cemetery basilicas; the other buildings that have been found within the necropolis; and the types of tombs found during this period in the city's cemeteries. The most important chapter concerns the thematic and chronological classification of the painted decoration of the Thessaloniki tombs. Tomb art of the 3rd century is represented in Thessaloniki by only fourteen paintings. The more abundant output of the 4th century is represented by twenty-eight paintings, in which it is possible to trace the ideological struggle between the Greek, Roman and Christian world. Fifth-century tomb art is represented by seventeen paintings, in which it is possible to detect the efforts made by the Church to Christianise the representations. There follow ten paintings illustrating the tomb art of the 6th century ( the themes consisting exclusively of crosses in gardens), and three representations dated to the 7th-8th centuries. Chapter seven examines the cult of the dead, while chapter eight draws together with conclusions relating to the organisation, development and abandonment of the Thessaloniki necropolis. There follows a complete typological catalogue of the tombs found in the city's pagan necropolis and Christian cemeteries.

Η διατριβή ερευνά σε εννιά κεφάλαια το ιστορικό πλαίσιο της περιόδου, την τοπογραφία και τον τρόπο επέκτασης των νεκροταφείων της Θεσσαλονίκης, τα εντοπισμένα ή γνωστά από τις πηγές μαρτύρια και τις γνωστές κοιμητηριακές βασιλικές, όπως και τα υπόλοιπα κτίσματα που βρέθηκαν μέσα στη νεκρόπολη με στόχο την παρουσίαση μιας ολοκληρωμένης εικόνας των νεκροταφείων της Θεσσαλονίκης κατά τους ύστερους αυτοκρατορικούς και παλαιοχριστιανικούς χρόνους. Το σημαντικότερο κεφάλαιο αφορά τη θεματική και χρονολογική κατάταξη της ζωγραφικής διακόσμησης των τάφων της Θεσσαλονίκης. Η ταφική ζωγραφική του 3ου αιώνα αντιπροσωπεύεται στη Θεσσαλονίκη μόνον από δεκατέσσερις πίνακες. Πλουσιότερη είναι η παραγωγή της ταφικής ζωγραφικής του 4ου αιώνα που αντιπροσωπεύεται από εικοσιοκτώ πίνακες, μέσα από τους οποίους ανιχνεύεται η ιδεολογική πάλη του ελληνορωμαϊκού κόσμου με τον χριστιανικό. Η ζωγραφική του 5ου αιώνα αντιπροσωπεύεται από δεκαεπτά πίνακες, μέσα από τους οποίους διακρίνεται η προσπάθεια της Εκκλησίας για εκχριστιανισμό των παραστάσεων. Ακολουθεί η παρουσίαση της ταφικής ζωγραφικής του 6ου αιώνα σε δέκα πίνακες που εικονίζει αποκλειστικά σταυρούς μέσα σε κήπους και η παρουσίαση τριών παραστάσεων που χρονολογούνται στον 7ο-8ο αιώνα. Στο έβδομο κεφάλαιο εξετάζεται η νεκρική λατρεία, ενώ το όγδοο είναι μια σύνθεση συμπερασμάτων, που αφορούν την οργάνωση, εξέλιξη και εγκατάλειψη της νεκρόπολης της Θεσσαλονίκης. Ακολουθεί ένας κατάλογος με μια πλήρη τυπολογία των τάφων που απαντούν στην εθνική νεκρόπολη και τα χριστιανικά κοιμητήρια της Θεσσαλονίκης.