Ο αυτοσχεδιασμός με επαφή (contact improvisation) στην Ελλάδα ως σωματοποιημένη πρακτική: ιστορία, ιδεολογία και καλλιτεχνική δημιουργία

Abstract

Contact Improvisation, as a postmodern dance, and stemming from the liberal movements of the 60s and 70s in the US, questioned dance as a representative art, showcased it as a subjective and changing process and put the human body and its kinesthetic experience into the essence of the dance phenomenon. The practice’s nature is supported by the phenomenological paradigm of embodiment, which, having overturned the prevailing dualisms, connects the body’s material element both with the field of its lived experiences as with the implications imposed on it by the social sphere. Despite having been posited since the early 20th century, the theory of embodiment has nowadays been enriched and enhanced by the embodied sociology and the bodily cognition of neurophenomenology, bringing new aesthetics to dance.Yet in Greece, although contact improvisation (CI) has been present for more than thirty years, the review of relevant bibliography has revealed that it has not been studied to date/ that it has not been adequately studied.It is this gap in research that has shaped the purpose of this study.This paper’s goal was to research the contact improvisation in Greece as a specific space-time bodily practice entailing ideology, artistic creation and stage presentation under the terms of contemporary embodied phenomenology. Likewise this study aimed to showcase the way in which contact improvisation surfaced, came to be applied and evolved in Greece in relevance to the international practice.Data accumulation was carried out by the qualitative methodology, more specifically by the ethnographic and phenomenological type, and was based on the usage of primary and secondary sources. Primary sources involved data collected by interviews taken from Greek and international artists who practice contact improvisation in Greece and the participatory observation of the author, while secondary sources were drawn from archival material.Data analysis and interpretation was in sync with the contemporary viewpoint of the embodiment theory. It was found that contact improvisation has actually a constant presence in the Greek dance scene from 1989 to the present day and is practiced, to a great extent, according to international standards.However, its presence is associated with specific artists who have developed the practice in our country at a personal cost and with personal work. In any case, the individual and particular personal approaches that Greek artists have adopted are based on the theoretic background of this practice which in turn is supported by the theory of embodiment.

Ο αυτοσχεδιασμός με επαφή (Contact Improvisation-CI), ως μεταμοντέρνος χορός προερχόμενος από τα απελευθερωτικά κινήματα της εποχής του 1960-1970 στην Αμερική, αμφισβήτησε τον χορό ως αναπαραστατική τέχνη, τον πρόβαλλε ως υποκειμενική και μεταβαλλόμενη διαδικασία τοποθετώντας το ανθρώπινο σώμα και την κιναισθητική του εμπειρία στην ουσία του φαινομένου του χορού. Η φύση αυτή της πρακτικής υποστηρίζεται από το φαινομενολογικό παράδειγμα της σωματοποίησης, η οποία, ανατρέποντας τους κυρίαρχους δυϊσμούς, συνδέει την υλικότητα του σώματος με το πεδίο των βιωμένων εμπειριών του και με τις συνέπειες που ασκεί πάνω του η κοινωνική σφαίρα. Αν και διατυπωμένη από τις αρχές του 20ού αιώνα, η σωματοποίηση, σήμερα, έχει εμπλουτιστεί και ενδυναμωθεί ως θεωρία από τη σωματοποιημένη κοινωνιολογία και την ενσώματη νόηση της νευροφαινομενολογίας προτείνοντας στον χορό μια νέα αισθητική. Στην Ελλάδα ειδικότερα, παρόλο που ο αυτοσχεδιασμός με επαφή (CI) έχει παρουσία για περισσότερα από τριάντα χρόνια, από την ανασκόπηση της βιβλιογραφίας διαπιστώθηκε ότι δεν έχει μέχρι σήμερα μελετηθεί. Το ερευνητικό αυτό κενό διαμόρφωσε και τον σκοπό της παρούσας μελέτης. Σκοπός της έρευνας ήταν να μελετήσει το χορευτικό φαινόμενο του αυτοσχεδιασμού με επαφή (Contact Improvisation-CI) στην Ελλάδα ως μια συγκεκριμένη χωροχρονική σωματική πρακτική που ενέχει ιδεολογία και έχει καλλιτεχνική δημιουργία και σκηνική παρουσίαση υπό τους όρους της σύγχρονης σωματοποιημένης φαινομενολογίας, καθώς και να αναδείξει τον τρόπο με τον οποίο εμφανίστηκε, εφαρμόστηκε και εξελίχθηκε στην Ελλάδα σε σχέση με τη διεθνή πρακτική. Η συλλογή των δεδομένων πραγματοποιήθηκε με βάση την εθνογραφική και φαινομενολογική έρευνα στον χορό, και βασίστηκε στη χρήση πρωτογενών και δευτερογενών πηγών. Οι πρωτογενείς πηγές αφορούσαν στα δεδομένα που συλλέχτηκαν από συνεντεύξεις Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών που εφαρμόζουν την πρακτική στην Ελλάδα και από τη συμμετοχική παρατήρηση της ερευνήτριας, ενώ οι δευτερογενείς από αρχειακό υλικό. Η ερμηνεία και ανάλυση των δεδομένων ακολούθησε τη σύγχρονη θεωρητική οπτική της σωματοποίησης. Διαπιστώθηκε ότι ο αυτοσχεδιασμός με επαφή έχει όντως σταθερή παρουσία στην ελληνική χορευτική σκηνή από το 1989 έως τις μέρες μας συντασσόμενος, σε μεγάλο βαθμό, με τα διεθνή δεδομένα. Ωστόσο, η παρουσία του στην Ελλάδα συνδέεται με συγκεκριμένους καλλιτέχνες, οι οποίοι, με προσωπικό κόπο και κόστος, ανέπτυξαν τη συγκεκριμένη χορευτική πρακτική στη χώρα μας με βάση τόσο την προσωπικότητά τους όσο και τα ελληνικά συμφραζόμενα. Σε κάθε όμως περίπτωση, οι επιμέρους και ιδιαίτερες αυτές προσεγγίσεις των Ελλήνων καλλιτεχνών ιστορικά, ιδεολογικά και καλλιτεχνικά υποστηρίζονται από το θεωρητικό υπόβαθρο αυτής της πρακτικής με βάση τη θεωρία της σωματοποίησης.