Η εφαρμογή του διερευνητικού μοντέλου μάθησης στη σχολική τάξη ως παράγοντα ανάπτυξης των ανώτερων νοητικών δεξιοτήτων μέσα από το μάθημα της Ιστορίας

Abstract

The current doctoral dissertation is a part of the broader epistemological dialogue concerning the value of adopting innovative learning approaches in history. In particular, the prospects for adopting the Inquiry Based Learning model (IBL) is an issue investigated as a proposed teaching approach that can maximize the learning benefits of students' involvement in History lessons. Literature features plenty benefits derived from students' involvement in active doing-History learn-ing approaches, most of them are related to the mobilization of students’ learn-ing interest and the awakening of their curiosity. As concerns to the context of this current research the improvement of higher order thinking skills, like criti-cal thinking, problem solving, creativity and historical thinking, is considered as the main learning benefit. Thus, we investigate the relation between collabora-tive learning approaches and the expansion of these skills.To achieve this purpose, a multiple case study was designed. An educational pro-gramme was implemented by four teachers during the school year 2017-2018, while a pilot application was also implemented during the school year 2016-2017. The aim of the research is the production of valid data that portray the ex-perience of teachers and students who participated in this inquiry learning based environment. Specifically, research results show participants’ attitudes towards collaborative in-quiry-based learning and the main difficulties they face which are mainly related to classrooms’ management and the content of History Lesson. Results also indi-cate that teachers’ participation in the programme was a fruitful and liberating opportunity for them to reconsider their teaching approaches and their aims for the History Lesson. Moreover, research indicates the factors which are recog-nized as supportive for the implementation of collaborative investigation ap-proaches. These specific factors are utilizing historical sources with enhanced mythological narration, picture-sources, and students’ evaluations about the past. These factors are considered to strengthen reasoning processes. Also, research results show that collaborative inquiry-based learning environments enable stu-dents cultivate critical thinking and problem-solving skills and also present the results of their investigations by utilizing creative approaches.Regarding the development of Historical Thinking, the research reveals specific hints that can, according to teachers, reinforce the effectiveness of collaborative learning approaches. Specifically, configurating collaborative communities based on students’ interests, utilizing material for cognitive support, and involv-ing students in historical material designing processes are considered as three important hint-factors that foster Historical Thinking skills. The research also highlights aspects of students experience in the collaborative investigation learn-ing environment such as their attitudes towards collaborative learning, their dif-ficulties, the thematic content of collaborative investigations and the changes in the classroom environment. An interesting finding of the research is that some thematic categories of History learning affect students historical understanding. Specifically, utilizing historical sources with references in Ethics and Fine Arts not only stimulates students’ interest but also fosters their ability to create their own creative representations about the historical past.Finally, a body of knowledge has been constructed concerning the four stages needed for the adoption of IBL approaches in the History Lesson. These stages have been recognized by investigating the paradigm of the case-classes and more specifi-cally the transformation of the teacher’s educational work. The theory of Trans-formative learning was a suitable interpretive tool to identify and present charac-teristics of the teacher's shift towards student-centered approaches. Thus, with reference points to the pedagogical management of questions, the choice of top-ics and the view of the self as a creator of the communities of inquiry but also as a member of the school unit, a model was developed for recording the post-formation of the educational process and interpreting the changes in teachers’ previous knowledge.In conclusion, the IBL to the History lesson emerges as a philosophy that does not only affect the reinforcement of students’ historical thinking but also creates cognitive and emotional connections among students with each other and with the historical content. Collaborative investigation also, undeniably causes chang-es in student’s and teacher’s role. The most important thing is that collaborative investigation can be a framework within which teachers and students can recon-sider about the historical past.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή αποτελεί ένα κομμάτι του ευρύτερου ερευνητικού διαλόγου που αφορά στην αξία υιοθέτησης καινοτόμων διδακτικών προσεγγίσεων στο μάθημα της Ιστορίας σήμερα. Συγκεκριμένα διερευνώνται οι προοπτικές υιο-θέτησης του διερευνητικού μοντέλου μάθησης ως μιας προτεινόμενης διδακτικής προσέγγισης που μπορεί να μεγιστοποιήσει τα μαθησιακά οφέλη από την ενασχό-ληση των μαθητών με το μάθημα της Ιστορίας. Η βιβλιογραφία που ερευνήθηκε καταδεικνύει μια σειρά ωφελειών από την ενασχόληση των μαθητών με τη διε-ρεύνηση στο μάθημα της Ιστορίας, όπως είναι η κινητοποίηση της αυτενέργειας και η αφύπνιση της έμφυτης μαθησιακής αυτενέργειας. Ως μαθησιακά οφέλη στο πλαίσιο της έρευνας, προσδιορίζονται και διερευνώνται η ανάπτυξη των ανώτε-ρων νοητικών δεξιοτήτων της κριτικής σκέψης, της επίλυσης προβλημάτων, κα-θώς και της δημιουργικότητας αλλά και της ιστορικής σκέψης. Για την εξυπηρέτηση του σκοπού αυτού σχεδιάστηκε μια πολλαπλή μελέτη περίπτω-σης, με τέσσερις εκπαιδευτικούς συμμετέχοντες κατά το σχολικό έτος 2017-2018, ενώ υλοποιήθηκε και μια πιλοτική εφαρμογή κατά το σχολικό έτος 2016-2017. Στόχος της έρευνας είναι να παραχθούν έγκυρα δεδομένα που να αφορούν στην αποτύπωση της εμπειρίας εκπαιδευτικών και μαθητών που συμμετείχαν στο διε-ρευνητικό συγκείμενο.Συγκεκριμένα, τα αποτελέσματα της έρευνας κατέδειξαν τις στάσεις των συμμετεχό-ντων απέναντι στην ομαδοσυνεργατική διερεύνηση και τις βιωθείσες δυσκολίες τους που αφορούν είτε στην παιδαγωγική διαχείριση αλλά και το περιεχόμενο του μαθήματος της Ιστορίας. Η συμμετοχή των εκπαιδευτικών στο πρόγραμμα της έ-ρευνας αποτέλεσε μία γόνιμη και απελευθερωτική για αυτούς ευκαιρία καθώς τους ώθησε να αναπλαισιώσουν τις αρχικές τους διδακτικές προσεγγίσεις και να προσεγγίσουν περισσότερο τους στόχους που έθεταν για το μάθημα της Ιστορίας. Πέραν αυτού, η έρευνα κατέδειξε τους παράγοντες που αναγνωρίζονται ως διευ-κολυντικοί για την υιοθέτηση της ομαδοσυνεργατικής διερεύνησης, δηλαδή την διδακτική αξιοποίηση πηγών με ενσωματωμένες μυθολογικές αφηγήσεις, κρίσεων των μαθητών για τα πρόσωπα και τα γεγονότα του παρελθόντος και εικονικών πηγών για την διατύπωση αιτιολογήσεων. Κατέδειξε ακόμη τα σημαντικότερα μαθησιακά οφέλη, την ανάπτυξη δηλαδή συγκεκριμένων δεξιοτήτων των μαθη-τών όπως η κριτική σκέψη, η επίλυση προβλημάτων και η εύρεση δημιουργικών λύσεων στην παρουσίαση των ευρημάτων της διερεύνησης.Αναφορικά με την ανάπτυξη της Ιστορικής Σκέψης, η έρευνα κατέδειξε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που μπορούν, σύμφωνα με τους εκπαιδευτικούς, να την ενισχύ-σουν στο πλαίσιο της ομαδοσυνεργατικής διερεύνησης. Πρόκειται για την δια-μόρφωση κοινοτήτων διερεύνησης και συνεργατικών σχημάτων με γνώμονα τα κοινά ενδιαφέροντα των μαθητών και για τον σχεδιασμό του εποπτικού υλικού της Ιστορίας με έμφαση στα νοητικά στηρίγματα και στην δημιουργία εποπτικού υλικού από τους ίδιους τους μαθητές. Η έρευνα ανέδειξε ακόμη και τις στάσεις των μαθητών απέναντι στο διερευνητικό μοντέλο μάθησης στο μάθημα της Ιστο-ρίας, φωτίζοντας πτυχές όπως οι στάσεις τους απέναντι στην ομαδοσυνεργατικό-τητα, οι βιωθείσες δυσκολίες τους, το θεματικό περιεχόμενο των ομαδοσυνεργα-τικών διερευνήσεων και το περιβάλλον της τάξης. Αναδείχθηκαν ενδιαφέρουσες ερμηνείες γεγονότων, όπως η ερμηνεία της θετικής στάσης των μαθητών απέναντι στην ομαδοσυνεργατικότητα, που αποδίδεται τόσο στο πως βλέπουν οι ίδιοι τον εαυτό τους εντός του ομαδοσυνεργατικού πλαισίου όσο και στο πως διαμορφώ-νονται και βελτιώνονται οι σχέσεις με τους μαθησιακούς εταίρους. Ένα ακόμη ενδιαφέρον εύρημα της έρευνας σχετικά με τις στάσεις των μαθητών αφορά στο περιεχόμενο που συνιστάται για μία ομαδοσυνεργατική διερεύνηση. Η ηθική και οι Καλές Τέχνες αναδείχθηκαν ως δύο θεματολογίες που όχι μόνο κινητοποιούν το ενδιαφέρον των μαθητών αλλά προσφέρονται για την διαμόρφωση αναπαρα-στάσεων και ερμηνειών για το ιστορικό παρελθόν.Διαμορφώθηκε, τέλος, ακόμη ένα σώμα γνώσης που αφορά στα στάδια από τα οποία διέρχεται μια σχολική τάξη στην πορεία υιοθέτησης της διερευνητικής προσέγγι-σης αλλά και στα στάδια μετασχηματισμού του εκπαιδευτικού έργου. Η θεωρία της μετασχηματίζουσας μάθησης αποτέλεσε ένα κατάλληλο ερμηνευτικό εργα-λείο για να αναγνωριστούν και να παρουσιαστούν χαρακτηριστικά μετατόπισης του εκπαιδευτικού προς μαθητοκεντρικές προσεγγίσεις. Έτσι, με σημεία αναφο-ράς την παιδαγωγική διαχείριση ερωτημάτων, την επιλογή της θεματολογίας και την θέαση του εαυτού ως διαμορφωτή των κοινοτήτων διερεύνησης αλλά και ως μέλους της σχολικής μονάδας, αναπτύχθηκε ένα μοντέλο καταγραφής του μετα-σχηματισμού του εκπαιδευτικού έργου και ερμηνείας των μεταβολών στο γνωστι-κό φορτίο των εκπαιδευτικών. Καταληκτικά, η διερευνητική προσέγγιση στο μάθημα της Ιστορίας αναδεικνύεται ως μία φιλοσοφία που δεν επιδρά μόνο στην ενίσχυση της Ιστορικής σκέψης των μα-θητών. Το σημαντικότερο είναι ότι δημιουργεί δεσμούς μεταξύ των μαθητών με-ταξύ τους αλλά και με το ιστορικό περιεχόμενο. Η ομαδοσυνεργατική διερεύνηση αναντίρρητα προκαλεί αλλαγές στους ρόλους αλλά είναι ιδιαίτερα αποδεκτή κα-θώς αποτελεί το πλαίσιο μέσα στο οποίο εκπαιδευτικοί και μαθητές μπορούν να νοη-ματοδοτήσουν το μάθημα της Ιστορίας εκ νέου.