Ο πολιτισμικά διαφορετικός μαθητής στο δημόσιο ελληνικό δημοτικό σχολείο: ο λόγος της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας Ελλάδας κατά την περίοδο 1990-2010

Abstract

This paper attempts to record and analyze the positions of the presidencies of the Greek Primary Teachers' Federation (DOE) on the issue of education of culturally diverse students in Greece, during the period 1990 - 2010. In other words, it attempts to identify and interpret the reasons and actions of the official trade union organization of primary school teachers, on the issue of education of culturally diverse students in Greece during this period. More specifically, attempts to record and interpret the vision, the degree of involvement, the political and ideological framework, the general attitude, the agreement or not with the respective government choices, possible differentiation from political parties and factions etc. In particular, the dissertation is developed in two parts and in 9 chapters. The first part theoretically approaches the issue of educating students who differ from the cultural norm, as a conception, as a necessity, as a process and as an institution. In this context, a more comprehensive research is conducted on the way in which societies and educational systems perceive the issue and have managed the presence of culturally different students in the public school classroom. The second part deals with the research of relevant texts of DOE, which was conducted with the technique of content analysis and critical discourse analysis, and finally, the research findings of the work are presented and discussed. In detail: - In the first chapter, the necessary conceptual clarifications of the main terms are given regarding the issues of diversity, the types of diversity, the nation state, the construction of cultural diversity as well as its presence in Greece. - In the second chapter, reference is made to cultural diversity, and the ways (models) of managing cultural diversity, while the philosophical and political issues that arise in the context of education are described. - The third chapter presents the multicultural Greece of the 20th century, the political, social and educational situation of Greece in 1990 (beginning of the period we are examining). There is a brief overview of the general public discourse, but also of the scientific and pedagogical discourse that is articulated in Greece, in relation to the education of culturally different students (mainly immigrants) during this period. - In the fourth chapter, and as our work focuses on the study of the discourse of the Greek Primary Teachers' Federation, there is a brief presentation of the history of the teachers’ trade union movement, focusing on the establishment and operation of DOE and its involvement in shaping educational policy, as well as in the work of the DOE. - The fifth chapter of the dissertation refers to the research interest of this study, its usefulness, its purpose and objectives. It is also described the originality of the research, the methodology, the material, the sources, the way data was collected, the analysis and the coding of them. - The sixth chapter presents the discourse of DOE’s presidencies regarding foreigners and repatriated immigrants, Roma refugees and immigrants. -The seventh chapter presents the thematic analysis of the content of the discourse for the culturally different students in the Greek public school, the reference to the terms of inclusion / integration / acceptance - equal opportunities, intercultural education, mother tongue. - The eighth chapter presents the critical analysis of DOE’s presidencies discourse regarding culturally diverse students as it is articulated in the relevant texts of the Teachers’ Forum. - The ninth and last chapter of the paper presents the findings of the research and the relevant discussion that takes place.

Η παρούσα εργασία επιχειρεί να καταγράψει και να αναλύσει τις θέσεις των προεδρείων της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας Ελλάδας (ΔΟΕ) στο ζήτημα της εκπαίδευσης των πολιτισμικά διαφορετικών μαθητών στην Ελλάδα, τη χρονική περίοδο 1990 – 2010. Επιχειρείται δηλαδή να εντοπιστεί και να ερμηνευθεί ο λόγος και οι ενέργειες της επίσημης συνδικαλιστικής οργάνωσης των εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, πάνω στο ζήτημα της εκπαίδευσης των πολιτισμικά διαφορετικών μαθητών στην Ελλάδα κατά τη συγκεκριμένη περίοδο. Πιο συγκεκριμένα, να καταγραφεί και να ερμηνευθεί η θεώρηση, ο βαθμός εμπλοκής, το πολιτικο-ιδεολογικό πλαίσιο, η γενικότερη στάση, η σύμπλευση ή μη με τις εκάστοτε κυβερνητικές επιλογές, ενδεχόμενη διαφοροποίηση ανά πολιτικούς χώρους και παρατάξεις κλπ. Ειδικότερα, η διατριβή αναπτύσσεται σε 2 μέρη και σε 9 κεφάλαια. Στο πρώτο μέρος προσεγγίζεται θεωρητικά το ζήτημα της εκπαίδευσης των μαθητών που διαφοροποιούνται από την πολιτισμική νόρμα, ως σύλληψη, ως αναγκαιότητα, ως διαδικασία κι ως θεσμός. Στο πλαίσιο αυτό γίνεται μια συνολικότερη διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο κοινωνίες και εκπαιδευτικά συστήματα αντιλαμβάνονται το ζήτημα και έχουν διαχειριστεί την παρουσία πολιτισμικά διαφορετικών μαθητών μέσα στη τάξη του δημόσιου σχολείου. Στο δεύτερο μέρος παρουσιάζεται η έρευνα πάνω στα σχετικά κείμενα της ΔΟΕ, η οποία διεξήχθη με την τεχνική της ανάλυσης του περιεχομένου και της κριτικής ανάλυσης λόγου και τέλος, παρουσιάζονται και συζητούνται τα ερευνητικά πορίσματα της εργασίας. Πιο αναλυτικά: - Στο πρώτο κεφάλαιο, δίνονται οι απαραίτητες εννοιολογικές διασαφηνίσεις των κυριότερων όρων σχετικά με τα ζητήματα της ετερότητας, τα είδη της ετερότητας, του εθνικού κράτους, της δόμησης της πολιτισμικής ετερότητας καθώς και της παρουσίας της στην Ελλάδα. - Στο δεύτερο κεφάλαιο, γίνεται αναφορά στην πολιτισμική ετερότητα, περιγράφονται οι τρόποι (μοντέλα) διαχείρισης της πολιτισμικής ετερότητας, οι φιλοσοφικοί και πολιτικοί προβληματισμοί με τους οποίους συνδέονται στα πλαίσια της εκπαίδευσης. - Στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζεται η πολυπολιτισμική Ελλάδα του 20ού αιώνα, η πολιτική, κοινωνική και εκπαιδευτική κατάσταση της Ελλάδας το 1990 (αρχή της περιόδου που εξετάζουμε). Γίνεται επίσης, μια συνοπτική επισκόπηση του γενικότερου δημόσιου λόγου, αλλά και του επιστημονικού και παιδαγωγικού λόγου που αρθρώνεται στην Ελλάδα, σε σχέση με την εκπαίδευση των πολιτισμικά διαφορετικών μαθητών (κυρίως μεταναστών) την περίοδο αυτή. - Στο τέταρτο κεφάλαιο, η εργασία μας επικεντρώνεται στη μελέτη του λόγου της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας Ελλάδας, γίνεται μια συνοπτική παρουσίαση της ιστορίας του εκπαιδευτικού συνδικαλιστικού κινήματος, επικεντρώνοντας στην ίδρυση και τη δράση της ΔΟΕ, καθώς και στη συμμετοχή της στη διαμόρφωση της εκπαιδευτικής πολιτικής και στο έργο της. - Το πέμπτο κεφάλαιο της διατριβής, αναφέρεται στο ερευνητικό ενδιαφέρον της εργασίας, στη χρησιμότητά της, το σκοπό και τους στόχους τους. Επίσης περιγράφεται η πρωτοτυπία της έρευνας, η μεθοδολογία, το υλικό, οι πηγές, ο τρόπος συλλογής των δεδομένων, η ανάλυση και η κωδικοποίηση αυτών. - Το έκτο κεφάλαιο παρουσιάζει το λόγο των προεδρείων της ΔΟΕ αναφορικά με τους αλλοδαπούς και παλιννοστούντες μαθητές, τους Ρομά, τους πρόσφυγες και τους μετανάστες. - Το έβδομο κεφάλαιο παρουσιάζει τη θεματική ανάλυση περιεχομένου του λόγου για τους πολιτισμικά διαφορετικούς μαθητές στο δημόσιο ελληνικό σχολείο, τις αναφορές στους όρους ένταξη/ ενσωμάτωση/ αποδοχή – ισότητα ευκαιριών, διαπολιτισμική εκπαίδευση, μητρική γλώσσα. - Στο όγδοο κεφάλαιο παρουσιάζεται η κριτική ανάλυση του λόγου των προεδρείων της ΔΟΕ, αναφορικά με τους πολιτισμικά διαφορετικούς μαθητές, όπως αυτός αρθρώνεται στα σχετικά κείμενα του ΔΒ. - Στο ένατο και τελευταίο κεφάλαιο της εργασίας παρουσιάζονται τα ευρήματα της έρευνας και η σχετική συζήτηση που γίνεται.