Εργαζόμενα παιδιά Ρομά από Αλβανία και παιδιά Ρομά από Ξάνθη στην Αθήνα: οι αντιλήψεις τους για την εργασία τους στο δρόμο, κίνδυνοι που αντιμετωπίζουν και η σχέση τους με το σχολείο

Abstract

The phenomenon of working children on the streets of our country has been neglected by researchers. Working children on the streets of Greece become socially invisible. The purpose of the research is to explore the personal perceptions of Roma working children about their working activities on the streets of Athens and the meaning they attach to them, the dangers they run and their relationship with school.The research was based on the adoption of an ethnographic approach, where through field work research conducted in two NGOs in Athens, Roma working children were studied within their natural setting. The research was based on a "basket" of research methods, including traditional research methods used with adults and child-centered participatory research methods, which are considered as suitable for use with children. A total of 54 working Roma children participated in the research, out of which 44 children are Greek Roma Muslims from Xanthi, while 10 children are Albanian Roma. Moreover, 4 young Roma Muslim adults, 3 Roma Muslim parents, 12 professionals, 2 primary school principals and 1 teacher participated in the research.For most working Roma children, their street work carries the meaning of the duty to contribute to the family income and their working activity is the outcome of their parents' demand or expectation. Some other children internalize the decision to work as their own. A combination of a variety of factors turns children to work on the streets, while their work is not exclusively associated with the factor of poverty. Children identify positive and negative aspects in their working activities.Working children make use of the physical space of the street to meet their various needs, while they perceive the public space of the street in an ambiguous way, recognizing that it includes benefits, but at the same time serious dangers. Their presence on the street, causes the negative attitude of the public, resulting in children being stigmatized.Working children identify a variety of dangers while working on the street, such as: abduction, sexual abuse, physical violence, arrest by the police, robbery of their earnings and personal belongings, car accidents, physical accidents and injuries, involvement in illegal and harmful activities. Children develop risk management strategies such as: being accompanied by relatives or friends, their extensive personal experience, responsibility, counterattack and physical violence.For the majority of working children, their street work affects negatively their school attendance. Factors related to Roma culture, but also the inadequacy of the Greek educational system are revealed as equally important inhibiting factors. The right of the children to education is violated.

Το φαινόμενο των εργαζομένων παιδιών στο δρόμο έχει παραμεληθεί ερευνητικά στην χώρα μας. Τα εργαζόμενα παιδιά στους δρόμους της Ελλάδας καθίστανται κοινωνικά αόρατα. Σκοπός της έρευνας είναι η διερεύνηση των προσωπικών αντιλήψεων των εργαζομένων Ρομά παιδιών για τις εργασιακές τους δραστηριότητες στους δρόμους της Αθήνας και το νόημα που αποδίδουν σε αυτές, τους κινδύνους που διατρέχουν και την σχέση τους με το σχολείο. Η έρευνα βασίστηκε στην υιοθέτηση μιας εθνογραφικής προσέγγισης, όπου μέσω επιτόπιας έρευνας που διεξήχθη σε δύο ΜΚΟ της Αθήνας, μελετήθηκαν τα εργαζόμενα Ρομά παιδιά μέσα στο φυσικό τους περιβάλλον. Η έρευνα στηρίχτηκε σε ένα «καλάθι» ερευνητικών μεθόδων, περιλαμβάνοντας παραδοσιακές ερευνητικές μεθόδους που χρησιμοποιούνται με ενήλικες και παιδοκεντρικές συμμετοχικές ερευνητικές μεθόδους, που κρίνονται ως κατάλληλες για χρήση με παιδιά. Στην έρευνα συμμετείχαν συνολικά 54 εργαζόμενα Ρομά παιδιά, εκ των οποίων τα 44 παιδιά είναι Έλληνες Μουσουλμάνοι Ρομά της Ξάνθης, ενώ 10 παιδιά είναι Αλβανοί Ρομά. Επίσης, στην έρευνα συμμετείχαν 4 νεαροί Μουσουλμάνοι Ρομά ενήλικες, 3 Μουσουλμάνοι Ρομά γονείς, 12 επαγγελματίες, 2 διευθυντές δημοτικών σχολείων και 1 εκπαιδευτικός. Για τα περισσότερα εργαζόμενα Ρομά παιδιά, η εργασία τους στο δρόμο φέρει το νόημα του καθήκοντος της συνεισφοράς στο οικογενειακό εισόδημα και η εργασιακή τους δραστηριότητα είναι προϊόν απαίτησης ή προσδοκίας των γονέων τους. Κάποια άλλα παιδιά εσωτερικεύουν την απόφαση για εργασία ως δική τους. Ένας συνδυασμός μίας ποικιλίας παραγόντων στρέφει τα παιδιά να εργαστούν στους δρόμους, ενώ η εργασία τους δεν συνδέεται αποκλειστικά με τον παράγοντα της φτώχειας. Τα παιδιά εντοπίζουν στις εργασιακές τους δραστηριότητες θετικές και αρνητικές πτυχές. Τα εργαζόμενα παιδιά κάνουν χρήση του φυσικού χώρου του δρόμου για την ικανοποίηση ποικίλων αναγκών τους, ενώ προσλαμβάνουν το δημόσιο χώρο του δρόμου με έναν διφορούμενο τρόπο, αναγνωρίζοντας ότι περιλαμβάνει οφέλη, αλλά ταυτόχρονα και σοβαρούς κινδύνους. Η παρουσία τους στο δρόμο, προκαλεί την αρνητική στάση του κοινού, με αποτέλεσμα τα παιδιά να στιγματίζονται. Τα εργαζόμενα παιδιά εντοπίζουν ποικίλους κινδύνους κατά την εργασία τους στο δρόμο, όπως: απαγωγή, σεξουαλική κακοποίηση, σωματική βία, σύλληψη από την αστυνομία, ληστεία των εισπράξεων τους και των προσωπικών τους αντικειμένων, αυτοκινητιστικά ατυχήματα, φυσικά ατυχήματα και τραυματισμούς, εμπλοκή σε παράνομες και βλαβερές δραστηριότητες. Τα παιδιά αναπτύσσουν στρατηγικές αντιμετώπισης των κινδύνων όπως: η συνοδεία τους από συγγενικά πρόσωπα ή φίλους, η εκτεταμένη προσωπική εμπειρία τους, η υπευθυνότητα, η αντεπίθεση και η άσκηση σωματικής βίας. Για την πλειονότητα των εργαζομένων παιδιών, η εργασία τους στο δρόμο επηρεάζει αρνητικά την σχολική τους φοίτηση. Παράγοντες που σχετίζονται με την κουλτούρα των Ρομά, αλλά και η ανεπάρκεια του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος αποκαλύπτονται ως εξίσου σημαντικοί ανασταλτικοί παράγοντες. Το δικαίωμα των παιδιών στην εκπαίδευση παραβιάζεται.