Πρόληψη και έγκαιρη αντιμετώπιση συμπτωμάτων κατάθλιψης, άγχους ή στρες: σχεδιασμός, υλοποίηση και αξιολόγηση ενός ομαδικού ψυχο-εκπαιδευτικού προγράμματος Θετικής Ψυχολογίας

Abstract

This study aims to design, implement, and evaluate a Positive Psychology psycho-educational group intervention for prevention and early intervention of depression, anxiety, or stress. This programme will be compromised of positive interventions which are defined as simple therapeutic techniques or acts that foster positive emotions, behaviours, and thoughts (Sin & Lyubomirsky, 2009). A combination of three or more positive interventions leads to interventions programmes that have been tested for their effectiveness in increasing wellbeing and decreasing symptoms of depression, anxiety, or stress among clinical and non-clinical samples (Boiler κ. ά., 2013; Hendriks κ. ά., 2019; Sin & Lyubomirsky, 2009; Weiss, Westerhof, & Bohlmeijer, 2016; White, Uttl, & Holder, 2019). Albeit the existence of effective psychological therapies, many people do not access them. This phenomenon is more profound among people with milder psychological symptoms, who are at risk of developing more severe symptoms if they do not receive appropriate treatment. Psychological interventions informed by positive interventions could be an alternative approach for those people. The first step of this study was to research the literature of positive interventions tested among clinical populations (Chapter 2). It was found that interventions for character strengths, gratitude, kindness, humour, meaning of life, goal setting, positive relationships and savouring are effective not only in increasing wellbeing, but also in decreasing symptoms of psychopathology, such as depression, anxiety, or stress. Based on these findings and after consultation with experts, a 6-weeks Positive Psychology psycho-educational group intervention was designed (Kotsoni, Kanellakis, Stalikas, 2020). In a pilot study, 26 first-years Psychology students presenting with mild or moderate symptoms of depression, anxiety, or stressed were randomly assigned to the experimental or control group. Measures took place before and after the completion of the group and it was found that the participants of the experimental group reported higher levels of satisfaction with life and decreased levels of depression, anxiety, stress, and negative emotions (Chapter 3). Following this pilot study, the material of the group was improved and a final study among Greek adult population was designed (Kotsoni, Mertika, Stalikas, 2020). Among 193 adults, 26 adults presenting with symptoms of depression, anxiety, or stress varied from low to severe were allocated to an experimental and a control group. At the end of the intervention and three months later, the participants to Positive Psychology psycho-educational group intervention reported higher levels of satisfaction with life, positive emotions, and wellbeing, as well as reduced levels of depression, anxiety, stress, and negative emotions (Chapter 4). The results of this study confirm previous studies that positive interventions are effective in increasing well-being and reducing psychological difficulties. This Positive Psychology psycho-educational group intervention could be the base of clinical application and further research studies in Greece.

Αυτή η έρευνα στοχεύει να σχεδιάσει και να αξιολογήσει ένα ομαδικό ψυχό-εκπαιδευτικό πρόγραμμα Θετικής Ψυχολογίας για την πρόληψη και έγκαιρη αντιμετώπιση συμπτωμάτων κατάθλιψης, άγχους ή στρες. Με την άνθιση της Θετικής Ψυχολογίας, αναπτύχθηκαν οι θετικές παρεμβάσεις, που ορίζονται ως θεραπευτικές μέθοδοι ή απλές πράξεις που αποσκοπούν στη δημιουργία θετικών συναισθημάτων, συμπεριφορών και σκέψεων (Sin & Lyubomirsky, 2009). Ερευνητές συνδυάζουν τρεις ή περισσότερες παρεμβάσεις, για τη δημιουργία ψυχό-εκπαιδευτικών προγραμμάτων, που έχουν βρεθεί να είναι αποτελεσματικά στην αύξηση του ευ ζην και στη μείωση συμπτωμάτων ψυχοπαθολογίας, μέσα από σύγχρονες μετά-αναλύσεις (Bolier, Haverman, Westerhof, Riper, Smit & Bohlmeijer, 2013. Hendriks, Schotanus-Dijkstra, Hassankhan, de Jong, & Bohlmeijer, 2019. Sin & Lyubomirsky, 2009. Weiss, Westerhof, & Bohlmeijer, 2016. White, Uttl, & Holder, 2019), τόσο στο γενικό πληθυσμό, όσο και σε άτομα με πρότερα συμπτώματα άγχους, κατάθλιψης ή στρες (Chakhssi, Kraiss, Sommers-Spijkerman, & Bohlmeijer, 2018). Ενώ, σήμερα, έχουμε περισσότερες από ποτέ αποτελεσματικές ψυχολογικές θεραπείες, ένας μεγάλος αριθμός ατόμων δεν έχουν πρόσβαση σε αυτές. Ιδίως άτομα με ήπια συμπτώματα, που χωρίς θεραπεία μπορεί να αναπτύξουν πιο σοβαρές μορφές ψυχοπαθολογίας συχνά δεν λαμβάνουν θεραπεία εγκαίρως. Οι θετικές παρεμβάσεις έχουν τη δυναμική να εξελιχθούν, ως μια εναλλακτική προσέγγιση, για την πρόληψη και έγκαιρη αντιμετώπιση μορφών ψυχοπαθολογίας, όπως η κατάθλιψη, το άγχος ή το στρες.Για τον σχεδιασμό του πρώτου ομαδικού ψυχό-εκπαιδευτικού προγράμματος Θετικής Ψυχολογίας, στην Ελλάδα, το πρώτο βήμα ήταν μια εκτενής βιβλιογραφική ανασκόπηση των θετικών παρεμβάσεων, που έχουν χρησιμοποιηθεί έως σήμερα, σε άτομα με κλινική ψυχοπαθολογία (Βλέπε Κεφάλαιο 1). Μέσω της ανασκόπησης της βιβλιογραφίας, φάνηκε ότι παρεμβάσεις για τα δυνατά στοιχεία του χαρακτήρα, της ευγνωμοσύνης, της καλοσύνης, του χιούμορ, του νοήματος της ζωής, της συγχώρησης, της στοχοθέτησης, των θετικών σχέσεων και του απολαμβάνειν, έχουν διερευνηθεί στον υπό μελέτη πληθυσμό, με σημαντική αποτελεσματικότητα στην αύξηση του ευ ζην και τη μείωση συμπτωμάτων ψυχοπαθολογίας. Με βάση αυτά τα ευρήματα, σχεδιάστηκε ένα ψυχό-εκπαιδευτικό πρόγραμμα έξι εβδομάδων, που εφαρμόστηκε σε δείγμα 26 πρωτοετών φοιτητών Ψυχολογίας (Kotsoni, Kanellakis, & Stalikas, 2020). Φάνηκε, ότι οι συμμετέχοντες στο ψυχό-εκπαιδευτικό πρόγραμμα δήλωσαν στατιστικά σημαντική αύξηση στην ικανοποίηση από τη ζωή και στατιστικά σημαντική μείωση στην κατάθλιψη, το άγχος, το στρες και τα αρνητικά συναισθήματα (Κεφάλαιο 3). Αυτές οι διαφορές δεν παρατηρήθηκαν στην ομάδα ελέγχου. Η πιλοτική έρευνα οδήγησε σε μερικές τροποποιήσεις του υλικού και, στη συνέχεια, πραγματοποιήθηκε η κύρια μελέτη αυτής της διδακτορικής διατριβής (Κεφάλαιο 4). Από δείγμα 193 ενηλίκων, 26 ενήλικες συμμετείχαν στην έρευνα. Ύστερα από τη συμμετοχή τους στο ψυχό-εκπαιδευτικό πρόγραμμα, παρουσίασαν στατιστικά σημαντική αύξηση στην ικανοποίηση από τη ζωή, τα θετικά συναισθήματα και το ευ ζην, ενώ παρατηρήθηκε στατιστικά σημαντική μείωση κατάθλιψης, άγχους, στρες και αρνητικών συμπτωμάτων. Οι αλλαγές διατηρήθηκαν έως και τρεις μήνες μετά, ενώ, στους συμμετέχοντες στην ομάδα ελέγχου, δεν παρατηρήθηκαν στατιστικά σημαντικές τροποποιήσεις στις αντίστοιχες μετρήσεις (Kotsoni, Mertika, Stalikas, 2020).Τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας επιβεβαιώνουν ότι οι θετικές παρεμβάσεις μπορούν αποτελεσματικά να συμβάλλουν στη μείωση αρνητικών συναισθημάτων και στην αύξηση του ευ ζην. Αυτό το ψυχό-εκπαιδευτικό πρόγραμμα μπορεί να αποτελέσει βάση επόμενων παρεμβάσεων στην Ελλάδα, στην ίδια ή σε άλλες ευάλωτες ομάδες. Οι μεθοδολογικοί περιορισμοί αυτής της έρευνας μπορούν να μελετηθούν με παρόμοιες έρευνες μελλοντικά.