Η ψυχοθεραπεία ως παράγοντας ενίσχυσης της ψυχικής ανθεκτικότητας

Abstract

The present study examined the role of psychotherapy in resilience enhancement. In order to explore the resilience factors that were developed or enhanced through psychotherapy, as well as the means by which these factors were developed, a qualitative approach was used. The research is based on 13 semi-structured interviews with psychotherapy clients who have experienced a traumatic event or adversity and have sought psychotherapy. Data were analyzed using grounded theory. Analysis of the clients’ narratives led to a theoretical model that depicts resilience enhancement through psychotherapy as a meaning reconstruction process. This process is both cognitive and emotional, and pertains to the change of the way through which clients make meaning of their self, their experiences and their lives. Specifically, the meaning reconstruction that is accomplished in psychotherapy is related to enhanced self-esteem, increased sense of psychological empowerment, perspective change, change in emotional experiencing, behavioral change and change in interpersonal relating. The factors that contribute to the meaning reconstruction process are the therapist, the client, and the therapeutic relationship. Furthermore, cognitive and emotional processing of experiences, increased awareness and emotional relief are the major processes through which meaning reconstruction is accomplished. This research constitutes one of the first attempts to associate the psychotherapeutic process with the phenomenon of resilience. The findings suggest that psychotherapy enhances factors such as self-esteem and self-efficacy, emotion regulation, meaning making, flexible coping and interpersonal relating, which have been shown to be the main protective factors that are associated with resilience. The findings also highlight the most important agents and processes of resilience enhancement.

Η παρούσα διατριβή μελέτησε τον ρόλο της ψυχοθεραπείας στην ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητας. Συγκεκριμένα χρησιμοποιήθηκε μια ποιοτική προσέγγιση για να διερευνηθούν οι παράγοντες της ψυχικής ανθεκτικότητας που αναπτύχθηκαν ή ενισχύθηκαν μέσω της ψυχοθεραπείας, όπως επίσης και οι τρόποι με τους οποίους αναπτύχθηκαν οι παράγοντες αυτοί. Η έρευνα βασίστηκε στις συνεντεύξεις 13 πελατών ψυχοθεραπείας, οι οποίοι είχαν βιώσει κάποια τραυματική εμπειρία ή αντιξοότητα και είχαν καταφύγει στην ψυχοθεραπεία για να την αντιμετωπίσουν. Το εμπειρικό υλικό αναλύθηκε με τη μέθοδο της εμπειρικά θεμελιωμένης θεωρίας. Η ανάλυση των αφηγήσεων των πελατών ανέδειξε ένα θεωρητικό μοντέλο το οποίο περιγράφει την ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητας μέσω της ψυχοθεραπείας ως μια διαδικασία ανακατασκευής του προσωπικού νοήματος. Η διαδικασία αυτή είναι τόσο γνωστική, όσο και συναισθηματική, και αναφέρεται στην αλλαγή του τρόπου με τον οποίο οι πελάτες νοηματοδοτούν τον εαυτό, τις εμπειρίες και τη ζωή τους. Συγκεκριμένα, η αλλαγή στη νοηματοδότηση που επιτυγχάνεται μέσω της ψυχοθεραπείας σχετίζεται με την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης, με την ψυχική ενδυνάμωση, με την αλλαγή της οπτικής, με την αλλαγή στη συναισθηματική βίωση, με την αλλαγή στον τρόπο δράσης και, τέλος, με την αλλαγή στον τρόπο που οι πελάτες σχετίζονται με τους άλλους. Οι παράγοντες που συμβάλλουν στη διαδικασία ανακατασκευής του νοήματος είναι ο θεραπευτής, ο ίδιος ο πελάτης και η μεταξύ τους σχέση, ενώ βασικές διαδικασίες μέσα από τις οποίες επιτυγχάνεται η αλλαγή στη νοηματοδότηση αποτελούν η γνωστική και συναισθηματική επεξεργασία των εμπειριών, η αυξημένη επίγνωση και η συναισθηματική ανακούφιση. Η παρούσα έρευνα αποτελεί μια από τις πρώτες προσπάθειες σύνδεσης της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας με το φαινόμενο της ψυχικής ανθεκτικότητας. Τα ευρήματα υποστηρίζουν ότι η ψυχοθεραπεία ενισχύει τους κύριους προστατευτικούς παράγοντες που έχουν συνδεθεί με την ψυχική ανθεκτικότητα και αναδεικνύουν τους βασικούς συντελεστές και διαδικασίες που συμβάλλουν στην ενίσχυση των παραγόντων αυτών.