Η εκπαιδευτική διοίκηση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση: το παράδειγμα των πρυτανικών αρχών

Abstract

Management and leadership conducted by Rectorial Teams in Greek universities are a critical issue, given the importance of universities themselves, as well as a topical and challenging matter, given not only the current developments and challenges in the international context of higher education but also the complexity of the aforementioned work itself. In fact, in the context of the changing landscape under which universities must function, a global trend is being observed toward strengthening senior university administrators’ role and institutional management and leadership in universities, nevertheless, serious concerns have been raised over this trend. The objections echo the peculiar nature of university organizations, although the latter remains unclear in higher education research. At the same time, the work performed by senior administrative teams in universities is up to now a neglected research topic, both in Greek and in foreign literature. Hence, the purpose of this doctoral dissertation was to explore in detail and depth, as much as possible: a) the Rector’s and Vice-rector’s managerial work, b) the work carried out collectively by the Rectorial Team, as well as c) the key issues concerning the under-investigation Offices (e.g., election model, electors, term in Office). Still, the dissertation also sought to explore whether management and leadership in universities are indeed distinctive. For the research purpose to be met, 15 elite interviews were conducted with a sample of Rectors and Vice-rectors serving in these positions in diverse Greek universities and different periods. The analysis of the research data brought a wealth of primary findings, which may be of interest to those in charge of the educational policy’s formulation, to aspiring researchers, as well as to those exercising or wish to exercise management and leadership at the universities’ top. The contingency surrounding the Rectorial Teams’ managerial work lay among the general conclusions drawn from the study, which was explained by a series of dynamic factors concerning the peculiar nature of universities as organizations.

To διοικητικό και ηγετικό έργο των Πρυτανικών Αρχών (Π.Α.) των ελληνικών πανεπιστημίων συνιστά ένα κρίσιμης σημασίας ζήτημα, δεδομένης της σπουδαιότητας των ίδιων των πανεπιστημίων, και ταυτόχρονα ένα επίκαιρο και δύσκολο θέμα, δεδομένων των σύγχρονων εξελίξεων που επισυμβαίνουν διεθνώς στον χώρο της ανώτατης εκπαίδευσης και της πολυπλοκότητας που χαρακτηρίζει το ίδιο το έργο αντίστοιχα. Μάλιστα, στο πλαίσιο του μεταβαλλόμενου τοπίου που έχει διαμορφωθεί για τα πανεπιστήμια υπό το φως των ραγδαίων σύγχρονων εξελίξεων, σοβαρές ενστάσεις εγείρονται για την τάση που παρατηρείται διεθνώς να ισχυροποιείται ο ρόλος των ανώτατων πανεπιστημιακών διοικούντων και να υποστηρίζεται η ανάγκη για άσκηση ισχυρής διοίκησης και ηγεσίας στα πανεπιστήμια, προκειμένου αυτά να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα, με τις ενστάσεις αυτές να εδράζονται στην ιδιαίτερη φύση των πανεπιστημιακών οργανώσεων, ένα ζήτημα που είναι, πάντως, ανοιχτό στο σχετικό ερευνητικό πεδίο. Παράλληλα, το έργο που επιτελεί η ηγέτιδα ομάδα των πανεπιστημίων αποτελεί μέχρι και σήμερα μια παραμελημένη θεματική, τόσο στην ελληνόγλωσση όσο και στην ξενόγλωσση βιβλιογραφία. Σκοπός, λοιπόν, της παρούσας διατριβής ήταν να διερευνηθούν, κατά το δυνατόν, πολύπτυχα και σε βάθος το ατομικό διοικητικό έργο του Πρύτανη και του Αντιπρύτανη, καθώς και το έργο που ασκούν συλλογικά ως Π.Α., όπως επίσης και τα καίρια ζητήματα που αφορούν τα υπό διερεύνηση αξιώματα (π.χ. τρόπος εκλογής, εκλέκτορες, θητεία), με στόχο παράλληλα να διαπιστωθεί εάν πράγματι η διοίκηση και η ηγεσία στα πανεπιστήμια είναι ιδιάζουσες. Για την επίτευξη του παραπάνω σκοπού διεξήχθησαν 15 συνεντεύξεις-ελίτ σε δείγμα Πρυτάνεων και Αντιπρυτάνεων που διατελούσαν στις υπό εξέταση θέσεις σε διάφορα ελληνικά πανεπιστήμια και σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα. Η ανάλυση των ερευνητικών δεδομένων επέφερε έναν πλούτο πρωτογενών στοιχείων, που μπορούν να φανούν χρήσιμα στους ιθύνοντες της εκπαιδευτικής πολιτικής, στους μελλοντικούς ερευνητές, αλλά και σε όσους ασκούν ή επιθυμούν να ασκήσουν διοίκηση και ηγεσία στο ανώτατο επίπεδο των πανεπιστημίων. Στα γενικά συμπεράσματα στα οποία καταλήγει η παρούσα διατριβή ανήκει η ενδεχομενικότητα της άσκησης του έργου των Π.Α. και της παραγωγής αποτελεσμάτων, λόγω μιας σειράς δυναμικών παραγόντων που το επηρεάζουν, οι οποίοι εξηγούνται και απορρέουν από την ιδιαίτερη και ιδιάζουσα φύση των πανεπιστημιακών οργανώσεων.