Αξιολόγηση προγράμματος παρέμβασης σε νοσηλευτές για την τεκμηριωμένη νοσηλευτική πρακτική στη χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια

Abstract

Introduction: COPD is the leading cause of respiratory failure and is associated with high morbidity and mortality rates. It is considered a multi-systemic disease and requires multilevel care. Nurses today can play an essential role in ensuring effective, safe and person-centered care in the COPD, based on the best available evidence-based practice. Purpose: The purpose of this study was to assess the effectiveness of a training intervention in increasing the knowledge on COPD in a sample of nurses who work in several primary healthcare and hospital settings. Methods: The study sample was nurses staffing public primary health care services infrastructures in the central and north part of Greece. An anonymous and self-completed questionnaire has been distributed to a sample of 116 nurses. The questionnaire was divided in two main parts: the first included part of a standardized self-report questionnaire «Evidence-Based Practice Readiness Survey» (EBPRS) and the second part included the Bristol COPD Knowledge Questionnaire (BCKQ). An intervention was designed to increase the knowledge and skills required to provide evidence-based nursing care to COPD patients, which entailed a combination of an educational program and the use of an educational algorithm. The questionnaire was distributed before the session, immediately after the session, as well as three and six months after the session, in order to evaluate the effectiveness of the training intervention in increasing the knowledge on COPD among the participants. Results: Among the 116 individuals that completed the study, 41 (34%) of the nurses were familiar with EBN. Half of the nurses in the sample had a positive attitude to EBN, although there is considerable uncertainty about its effective implementation in clinical practice. The vast majority of nurses (73.7%) stressed that their practice lies on their experience and only one out of three of the participants who provide care to COPD patients, argued that their care is evidence based. 24 (20.7%) were informed about the more recent guidelines for the management of COPD patients. Concerning the post-intervention COPD knowledge of the participants, at the baseline the mean total percentage of correct answers was low (52.74%) as opposed to the other time intervals in which there was a huge increase after the session that was maintained 3 and 6 months later compared to the baseline. The analysis showed that the highest effect in the total score of BCKQ was attributed to the educational session followed by the use of the algorithm. Conclusions: The present study showed a serious lack of knowledge of Greek nurses on the implementation of Evidence Based Nursing in COPD. However, it is an optimistic finding that those who were aware of the COPD guidelines and who were familiar with EBP, had a more positive attitude towards its implementation. The training program applied to all participants, aiming to improve knowledge and skills for EBP at COPD, covered a major cognitive deficit. The effect of the intervention on the mean score of correct answers was very strong, which is confirmed by the consistency of the high performance of nurses after three and six months respectively.

Εισαγωγή: Η ΧΑΠ είναι η κύρια αιτία αναπνευστικής ανεπάρκειας και σχετίζεται με υψηλά επίπεδα νοσηρότητας και θνητότητας. Θεωρείται πολυσυστηματική νόσος και απαιτεί πολυεπίπεδη φροντίδα. Οι νοσηλευτές σήμερα μπορούν και πρέπει να διαδραματίσουν ουσιαστικό ρόλο στην εξασφάλιση μια αποτελεσματικής, ασφαλούς αλλά και προσωποκεντρικής φροντίδας στη ΧΑΠ με βάση τις καλύτερες διαθέσιμες ενδείξεις (evidence based practice), όπως άλλωστε επιβάλλεται και σε κάθε ασθένεια. Σκοπός: Ο σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν η εφαρμογή και η αξιολόγηση ενός εκπαιδευτικού προγράμματος σε νοσηλευτές της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, με αντικείμενο την τεκμηριωμένη παροχή νοσηλευτικής φροντίδας σε ασθενείς, πάσχοντες από ΧΑΠ. Υλικό και Μέθοδος: Πληθυσμό μελέτης αποτέλεσε το νοσηλευτικό προσωπικό που στελεχώνει δημόσιες δομές παροχής υπηρεσιών Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας στην περιφέρεια της Δυτικής Μακεδονίας και το νοσηλευτικό προσωπικό των Ε.Ι και ΤΕΠ του ΠΠΓΝ Λάρισας. Χρησιμοποιήθηκε μέρος του ερωτηματολογίου αυτοαναφοράς «Evidence-Based Practice Readiness Survey (EBPRS)» καθώς και το ερωτηματολόγιο «Bristol Knowledge Questionnaire (BCKQ)». Με τα δύο αυτά ερωτηματολόγια αξιολογήθηκαν οι γνώσεις και οι στάσεις 116 νοσηλευτών στην αρχή της μελέτης, ενώ στη συνέχεια, μετά από παρέμβαση εκπαίδευσης και αφού παρήλθε τρίμηνο και εξάμηνο, οι γνώσεις των νοσηλευτών αξιολογήθηκαν εκ νέου με το ίδιο ερευνητικό εργαλείο. Η παρέμβαση η οποία έλαβε χώρα στην αρχή του εκπαιδευτικού προγράμματος, περιελάμβανε οπτικοακουστικό υλικό το οποίο ανταποκρίνονταν σε βασικά ζητήματα τεκμηριωμένης νοσηλευτικής πρακτικής στη ΧΑΠ, που θίγονταν στο ερωτηματολόγιο. Συμπληρωματικά, μετά την παρέλευση έξι μηνών, διανεμήθηκε στους συμμετέχοντες εκπαιδευτικός αλγόριθμος διαχείρισης της ΧΑΠ με σκοπό την ανατροφοδότηση των γνώσεων των νοσηλευτών.Αποτελέσματα: Το 34% των νοσηλευτών του δείγματος δηλώνει εξοικειωμένο με την ΤΝΠ. Διπλάσιο είναι το ποσοστό που έχει θετική στάση απέναντι στην ΤΝΠ, αν και υπάρχει σημαντικός βαθμός αβεβαιότητας για την αποτελεσματική εφαρμογή της στην κλινική πράξη. Το 73,3% (Ν=85) των υποκειμένων δήλωσαν ότι η νοσηλευτική φροντίδα που παρέχουν σε ασθενείς με Χ.Α.Π, βασίζεται σε γνώσεις που αποκτήθηκαν με την εμπειρία τους και μόνο το ένα τρίτο εξ’ αυτών σε τεκμηριωμένες πρακτικές. Όσον αφορά στη ΧΑΠ, λιγότερο από τo 20% των νοσηλευτών είναι εξοικειωμένο με τις κατευθυντήριες οδηγίες. Αναφορικά με το επίπεδο των γνώσεων των συμμετεχόντων για τη ΧΑΠ, το μέσο ποσοστό των ορθών απαντήσεων προ παρέμβασης ήταν 52,74%, το οποίο αμέσως μετά την παρέμβαση αυξήθηκε στο 71,37% και διατηρήθηκε στα ίδια περίπου επίπεδα, με μικρές διακυμάνσεις, στους 3 μήνες και στους 6 μήνες μετά, επιβεβαιώνοντας έτσι την μεγάλη επίδραση των παρεμβάσεων. Την μεγαλύτερη επίδραση είχε η παρέμβαση και ακολούθως η διανομή του αλγορίθμου έξι μήνες αργότερα. Συμπεράσματα: Η παρούσα μελέτη κατέδειξε σοβαρό έλλειμμα γνώσεων των Ελλήνων νοσηλευτών για την εφαρμογή της Τεκμηριωμένης Νοσηλευτικής στη ΧΑΠ. Ωστόσο, αναδεικνύει μια αισιόδοξη πτυχή καθώς όσοι είχαν γνώση των κατευθυντήριων οδηγιών για τη ΧΑΠ και δήλωναν εξοικειωμένοι με την ΤΝΠ, είχαν και θετικότερη στάση απέναντι στην εφαρμογή της. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα που εφαρμόστηκε στο σύνολο των συμμετεχόντων, με σκοπό τη βελτίωση των γνώσεων και των δεξιοτήτων για την Τεκμηριωμένη Νοσηλευτική στη ΧΑΠ, απέδωσε τα προσδοκώμενα, καθώς κάλυψε ένα μεγάλο γνωστικό έλλειμμα. Η επίδραση αυτού στη μέση βαθμολογία των ορθών απαντήσεων ήταν πολύ ισχυρή, γεγονός που επιβεβαιώνεται από τη σταθερότητα των υψηλών επιδόσεων των νοσηλευτών μετά την παρέλευση τριών και έξι μηνών αντίστοιχα.