Πολιτισμικές αναπαραστάσεις του ψυχρού πολέμου και νέα κοινωνικά αιτήματα: τα λόγια περιοδικά της δεκαετίας του 1960

Abstract

The dissertation performs a comparative analysis between three important greek cultural and intellectual magazines of the ‘60s: liberal Epoches, liberal- conservative Nea Estia and left Epitheorisi Technis. This research, which was aimed at exploring the way in which the political and ideological developments of this time are reflected in the magazines, indicates that the dialogue between these periodicals reveals important aspects of the socio-ideological and cultural rivalry in Greece and of the Cold War-and especially of the cultural Cold War- internationally. Nea Esia, Epoches and Epitheorisi Technis are all trying to convince their readers that they are free from prejudice coming from their ideological background, talk about “openness”, freedom of speech and thought and try to conduct sober analyses of social and cultural issues. In any case, their language remains ideologically charged, keeping up with the ideological controversy which was still vigorous in the socio-political scene of the 1960’s. Nonetheless, the three magazines, each one from a distinctive point of view, broke certain ideological and cultural barriers, facilitated intellectual mobility during this period and embraced ideas which contributed to the enrichment of public dialogue in the 1960’s that lead, in common with other factors and procedures, to a new era of culture and human thought.

Η διατριβή επιχειρεί τη συγκριτική ανάλυση του ιδεολογικού λόγου τριών σημαντικών περιοδικών της δεκαετίας του 1960 που κινούνται στον ευρύτερο χώρο του πνεύματος και του πολιτισμού: των Εποχών, περιοδικού που εκδίδεται από τον Δημοσιογραφικό Οργανισμό Λαμπράκη και εκφράζει αμιγή φιλελευθερισμό, τoυ μακρόβιου λογοτεχνικού περιοδικού Νέα Εστία που εκφράζει έναν συντηρητικό φιλελευθερισμό και της αριστερής Επιθεώρησης Τέχνης. Η μελέτη διερευνά τον τρόπο με τον οποίο αποτυπώνονται στον περιοδικό τύπο της εποχής- και όχι πλέον στα πολιτικά έντυπα- οι ιδεολογικοπολιτικές, κοινωνικές και πολιτισμικές εξελίξεις και διαπιστώνει ότι ο διάλογος των περιοδικών μεταξύ τους συνιστά μια μικρογραφία της οξείας ιδεολογικής και κοινωνικοπολιτικής αντιπαράθεσης στον ελληνικό χώρο αλλά και του Ψυχρού Πολέμου με τις μορφές που λαμβάνει χώρα σε διεθνές επίπεδο και κυρίως με τη μορφή του πολιτιστικού Ψυχρού Πόλεμου. Είναι αξιοσημείωτη η προσπάθεια των ίδιων των περιοδικών να αποποιηθούν ή να αμβλύνουν την ιδεολογική διάσταση του λόγου τους. Η διάθεση συνδιαλλαγής με το καινούργιο, η «ανοικτότητα», όπως περιγράφεται στη διατριβή, όσο και ο διάλογος είναι στοιχεία που προασπίζονται όλα τα περιοδικά της μελέτης κατά τη δεκαετία του 1960 και οι σχετικές διακηρύξεις τους δικαιώνονται ως έναν βαθμό βάσει των περιεχομένου των εντύπων. Σε κάθε περίπτωση, τα ιδεολογικά στοιχεία στον λόγο των περιοδικών παραμένουν έντονα και αντικατοπτρίζουν τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς των διαφορετικών ιδεολογικών και πολιτικών χώρων την ίδια περίοδο. Ακόμη όμως κι αν η υπέρβαση των ιδεολογιών και η ιδεολογική νηφαλιότητα δεν πραγματοποιείται στο βαθμό που διακηρύσσεται, έχει μία σειρά από κέρδη. Η συγκριτική ανάλυση των κειμένων αναδεικνύει έναν διάλογο που συμπεριλαμβάνει συνεχείς, μεγαλύτερες ή μικρότερες, υπερβάσεις, που πολλές φορές μπορούν να χαρακτηριστούν πρωτοφανείς συγκρινόμενες με αντίστοιχες θέσεις του περιοδικού τύπου κατά τη διάρκεια προηγούμενων δεκαετιών. Σ’ αυτό το πλαίσιο, ευρύτερα στρώματα του αναγνωστικού κοινού συστήνονται με νέες ιδέες, ευνοείται η πνευματική και ιδεολογική κίνηση της εποχής, ενώ τα θέματα του πολιτιστικού ψυχρού πολέμου ενισχύονται. Εν τέλει οι Εποχές, η Νέα Εστία και η Επιθεώρηση Τέχνης- που με βάση τα κριτήρια που τίθενται στη διατριβή προκρίνονται ως τα αντιπροσωπευτικότερα περιοδικά πολιτισμού της εποχής- μετέχουν ενεργά στις ζυμώσεις και τις πνευματικές διεργασίες και συνεργούν με τις υπόλοιπες κοινωνικές, ιδεολογικές και πολιτισμικές εμπειρίες και θεματικές, οι οποίες κατέστησαν τη δεκαετία του 1960 περίοδο καίριων μεταβάσεων και αναπροσαρμογών με επιρροή που διάρκεσε για δεκαετίες.