Ελευθερία και ισότητα: προβλήματα δικαιολόγησης αρχών σε φιλελεύθερα και ρεπουμπλικανικά επιχειρήματα

Abstract

The doctoral thesis "Freedom and equality: Problems of justification of principles in liberal and republican arguments" addresses the concepts of freedom and equality which are central not only for political philosophy, but also for political science and political theory. The central problem initially lies in the contemporary debate, and concerns the interconnection between liberal and republican arguments, which, by using these two concepts, seem to complement each other, even though they are supposed to move in parallel paths. However, what is initially presented as a problem may ultimately contribute to the self-correction and reinforcement of the particular arguments. Thus, the aim of the thesis is to highlight this perspective. Liberalism and republicanism - in their classical and modern versions - affirm the notion of individualism, but differ in their perceptions of the notion of freedom. Liberalism prioritizes individual freedoms, while republicanism seems to favor a political notion of freedom, subjecting the concept of personal autonomy to political-collective autonomy, in order to highlight the value of political participation and political obligation. However, the boundaries between liberalism and republicanism are not always clear. There are, often, points in which the theories coincide or, overlap. In the current literature, we can identify a "paradox": the predication of republicanism in liberalism as an epistemological problem that needs to be refined.The first part of the thesis sets the boundaries between liberalism and republicanism, their conceptual affinities and differentiation. The second part presents the liberal-republican dialogue as a dialogue between John Stuart Mill and Jean-Jacques Rousseau, as well as the particular example of the Kantian republican state as a combination of liberal and republican elements. The third and final part deals with the contemporary debate by presenting John Rawls and Philip Pettit, representatives of political liberalism and republicanism, respectively. The two approaches to the concept of freedom, as well as the concept of the state, are examined through two models of justification, one deontological and one consequentialist. The contemporary debate concludes with Ronald Dworkin's egalitarianism and, in particular, his idea of equality of resources. Methodologically, through the dialogue of the "opposing" or dialectical couples presented, it is confirmed that the two poles can justify the synthesis between the priority of freedom and political participation. The thesis promotes the endorsement of the idea of republican liberalism, which primarily affirms the notion of freedom, promising to reinforce the recourse to duty, community, and the common good, while retaining the appeal to rights. In addition, it contains the vision of a good society but not a perfect one. In this context, the values of freedom and equality maintain within them the trace of their origin, the needs that gave birth to them, and the deficiencies they are called upon to heal as subscribed in their core.

Η διδακτορική διατριβή «Ελευθερία και ισότητα: Προβλήματα δικαιολόγησης αρχών σε φιλελεύθερα και ρεπουμπλικανικά επιχειρήματα» πραγματεύεται τις κεντρικές για την πολιτική φιλοσοφία, αλλά και την πολιτική επιστήμη και πολιτική θεωρία, έννοιες της ελευθερίας και της ισότητας. Το κεντρικό πρόβλημα εντοπίζεται αρχικά στη σύγχρονη συζήτηση και αφορά τη διασύνδεση μεταξύ φιλελεύθερων και ρεπουμπλικανικών επιχειρημάτων, τα οποία, δια της χρήσης των δύο αυτών εννοιών, φαίνεται να αλληλοδιαπλέκονται, μολονότι προγραμματικά πορεύονται παράλληλα. Αυτό, ωστόσο, που παρουσιάζεται αρχικά ως πρόβλημα, μπορεί να συμβάλει, τελικά, στην αυτοδιόρθωση και την ενίσχυση των επιμέρους επιχειρημάτων. Σκοπός, λοιπόν, της εργασίας είναι η ανάδειξη αυτής της προοπτικής. Ο φιλελευθερισμός και ο ρεπουμπλικανισμός –στις κλασικές εκδοχές και στις σύγχρονες εκδοχές τους- καταφάσκουν την έννοια του ατομισμού, αλλά διαφοροποιούνται ως προς τις αντιλήψεις τους σχετικά με την έννοια της ελευθερίας. Ο φιλελευθερισμός δίνει προτεραιότητα στις ατομικές ελευθερίες, ενώ ο ρεπουμπλικανισμός φαίνεται να προκρίνει μια πολιτική εννόηση της ελευθερίας, υπάγοντας την έννοια της προσωπικής αυτονομίας στην πολιτική-συλλογική αυτονομία, ώστε να αναδείξει την αξία της πολιτικής συμμετοχής και της πολιτικής υποχρέωσης. Ωστόσο, τα όρια μεταξύ φιλελευθερισμού και ρεπουμπλικανισμού δεν είναι πάντα ευδιάκριτα. Συχνά φαίνεται να υπάρχουν σημεία στα οποία συμπίπτουν ή, κατά κάποιο τρόπο, η μία θεωρία μεταπίπτει στην άλλη. Στη σύγχρονη βιβλιογραφία, ταυτόχρονα, διατυπώνεται ένα «παράδοξο»: η κατηγόρηση του ρεπουμπλικανισμού στον φιλελευθερισμό ως επιστημολογικό πρόβλημα που χρήζει μεταθεωρητικής επεξεργασίας. Στο πρώτο μέρος της εργασίας τίθενται τα όρια μεταξύ φιλελευθερισμού και ρεπουμπλικανισμού, οι εννοιολογικές συγγένειες και διαφοροποιήσεις. Στο δεύτερο μέρος, παρουσιάζεται ο διάλογος φιλελευθερισμού-ρεπουμπλικανισμού ως διάλογος μεταξύ John Stuart Mill και Jean-Jacques Rousseau, καθώς και το ιδιαίτερο παράδειγμα του καντιανού ρεπουμπλικανικού κράτους, ως συνδυασμού φιλελεύθερων και ρεπουμπλικανικών στοιχείων. Το τρίτο και τελευταίο μέρος αφορά τη σύγχρονη συζήτηση μέσω παρουσιάζοντας τον John Rawls και τον Philip Pettit, εκπροσώπους του πολιτικού φιλελευθερισμού και του ρεπουμπλικανισμού, αντίστοιχα. Εξετάζονται οι δύο προσεγγίσεις της έννοιας της ελευθερίας, καθώς και της έννοιας του κράτους, μέσω δύο μοντέλων δικαιολόγησης, ενός δεοντοκρατικού και ενός συνεπειοκρατικού. Η σύγχρονη συζήτηση ολοκληρώνεται με τον εξισωτισμό του Ronald Dworkin και, ιδιαίτερα, της ιδέας του περί ισότητας των πόρων. Μεθοδολογικά, μέσω του διαλόγου των «αντιθετικών» ή διαλεκτικών ζευγών που παρουσιάζονται, επιβεβαιώνεται ότι οι δύο πόλοι μπορούν να δικαιολογήσουν τη σύνθεση προτεραιότητας της ελευθερίας και της πολιτικής συμμετοχής. Από το σύνολο της εργασίας προκύπτει η πρόκριση της ιδέας του ρεπουμπλικανικού φιλελευθερισμού, ο οποίος καταφάσκει πρωτίστως την έννοια της ελευθερίας, υπόσχεται να ενισχύσει την προσφυγή στο καθήκον, την κοινότητα, και το κοινό αγαθό ενώ, παράλληλα, διατηρεί την προσφυγή στα δικαιώματα. Επιπλέον, περιέχει το όραμα περί μίας καλής κοινωνίας αλλά όχι τέλειας. Στο πλαίσιο αυτό, οι αξίες της ελευθερίας και της ισότητας διατηρούν μέσα τους το ίχνος της προέλευσής τους, φέρουν τις ανάγκες που τις γέννησαν και τις ελλείψεις που καλούνται να θεραπεύσουν ως εγγεγραμμένες στον πυρήνα τους.