Ο ρόλος της θεωρίας της μετάφρασης στην εκπαίδευση των μεταφραστών στα ελληνικά πανεπιστημιακά ιδρύματα

Abstract

Theoretical training of translators has always been a major issue of concern in the cognitive field of Translation Didactics. One of the basic research questions that is raised regards the role of translation theory to translator training and whether theoretical knowledge of translation contributes to translation practice enhancement. Indeed, the constantly increasing needs of the translator’s profession mark the need for the design and implementation of comprehensive educational translation programs that could correspond, both to theoretical and practical level, to translation students’ needs and the multidimensional role that contemporary translators are asked to perform in the society where they live and work. At the present doctoral dissertation, the role of translation theory to translator training in Greek academic institutions is examined and the attitudes of postgraduate translation students, concerning the contribution of translation theory to their training, are also explored. The findings of the research were drawn, firstly, from a systematic study of the aims and structure of translation theory courses in translator training programmes and, secondly, from a questionnaire survey conducted, aiming to investigate translation students’ opinions and attitudes toward the role of theory to their training. A percentage of 61,7% of postgraduate translation students fully responded to the research, answering the questionnaire sufficiently, so that it could be used for the analysis and drawing of conclusions in relation to the research questions that were posed. The results of the research clearly showed that students express the need for a theory of translation to be closely related to the actual process of translating, providing them with a framework of reference for a more effective translation practice and helping them to confront with problems that arise in the translation process. It is, therefore, quite clear that a holistic theoretical approach of translation is required that should help students gain a deeper understanding of the multidimensional nature of translation and acquire knowledge of main issues regarding the translator’s profession. Consequently, it is proposed that the aims and structure of theoretical training of translation students are redefined, so that it acquiresto a higher degree practical orientation, allowing them to continually evolve as professional translators and, finally, develop their own theses and attitudes regarding the translation phenomenon.

Το θέμα της θεωρητικής κατάρτισης των μεταφραστών αποτελεί ένα ζήτημα που έχει απασχολήσει και εξακολουθεί να απασχολεί ιδιαίτερα το γνωστικό πεδίο της Διδακτικής της Μετάφρασης. Ένα από τα βασικά ερευνητικά ερωτήματα που τίθενται αφορά στη θέση της θεωρίας της μετάφρασης στην εκπαίδευση των μεταφραστών και στο αν και κατά πόσο η θεωρητική γνώση συμβάλλει στη βελτίωση της πρακτικής της μετάφρασης. Πράγματι, οι διαρκώς αυξανόμενες απαιτήσεις του μεταφραστικού επαγγέλματος σηματοδοτούν την ανάγκη για το σχεδιασμό και την υλοποίηση ολοκληρωμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων της μετάφρασης που να ανταποκρίνονται, σε θεωρητικό και πρακτικό επίπεδο, στις προσδοκίες των σπουδαστών της μετάφρασης καθώς και στον πολυδιάστατο ρόλο που οι σύγχρονοι μεταφραστές καλούνται να επιτελέσουν στην κοινωνία όπου ζουν και εργάζονται. Στην παρούσα διατριβή εξετάζεται η θέση της θεωρίας της μετάφρασης στην εκπαίδευση των μεταφραστών στα ελληνικά πανεπιστημιακά ιδρύματα και παράλληλα διερευνώνται οι απόψεις μεταπτυχιακών σπουδαστών της μετάφρασης ως προς τη συνεισφορά της θεωρίας της μετάφρασης στην εκπαίδευσή τους. Τα ευρήματα της έρευνας προέκυψαν, καταρχάς, μέσα από τη συστηματική μελέτη των στόχων και της διάρθρωσης των θεωρητικών μαθημάτων της μετάφρασης στα προγράμματα σπουδών όπου διδάσκεται η μετάφραση και, κατά δεύτερον, από τη διεξαγωγή εμπειρικής έρευνας με τη χρήση γραπτού ερωτηματολογίου, με στόχο να διερευνηθούν οι απόψεις και οι αντιλήψεις των μεταπτυχιακών σπουδαστών της μετάφρασης στα ελληνικά πανεπιστημιακά ιδρύματα ως προς το ρόλο της θεωρίας στην εκπαίδευσή τους. Ένα ποσοστό 61,7% των ερωτηθέντων ανταποκρίθηκε πλήρως στη συγκεκριμένη έρευνα, συμπληρώνοντας το ερωτηματολόγιο που δόθηκε επαρκώς, ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ανάλυση και την εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με τα ερευνητικά ερωτήματα που τέθηκαν. Τα αποτελέσματα της έρευνας κατέδειξαν ότι η συντριπτική πλειοψηφία των σπουδαστών εκφράζουν την ανάγκη η θεωρία να συνδέεται άμεσα με τη μεταφραστική διαδικασία, παρέχοντάς τους ένα πλαίσιο αναφοράς για μιααποτελεσματικότερη πρακτική της μετάφρασης και την αντιμετώπιση προβλημάτων που ανακύπτουν κατά τη μεταφραστική διαδικασία.Καθίσταται επομένως σαφές ότι απαιτείται μια ολιστική θεωρητική προσέγγιση της μετάφρασης που να βοηθά τους σπουδαστές να αποκτήσουν πληρέστερη κατανόηση του πολυδιάστατου χαρακτήρα της μετάφρασης και να εξοικειώνονται με βασικά ζητήματα που αφορούν στo επάγγελμα του μεταφραστή. Κατά συνέπεια, προτείνεται να επαναπροσδιοριστούν οι στόχοι και η διάρθρωση της θεωρητικής εκπαίδευσης των σπουδαστών της μετάφρασης, έτσι ώστε να αποκτήσει σε μεγαλύτερο βαθμό πρακτικό προσανατολισμό, που θα τους επιτρέπει να εξελίσσονται διαρκώς ως επαγγελματίες μεταφραστές και να αναπτύσσουν, τελικά, τις δικές τους θέσεις και αντιλήψεις για το μεταφραστικό φαινόμενο.