Πολιτικός επίτροπος - πολιτικός καθοδηγητής: ο θεσμός του πολιτικού επιτρόπου στο Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας (ΔΣΕ)

Abstract

The present study explores the issue of the military political leader (Political Commissioner) in the Democratic Army of Greece (DSE) mainly through primary archival material (sources).In occupied by Axis territory of Greece, during World War 2, position of political military leader appeared in military formation of ELAS (Greek People's Liberation Army), the military arm of the National Liberation Front (EAM). In the initial triad command system of ELAS the role of political leader was assumed by the representative of EAM (who often called as commissioner) and by “captain” (guerilla chieftain). After formation of the Political Committee of National Liberation (PΕΕΑ, commonly known as the “Mountain Government”) in March 1944, position of EAM representative was abolished and the dual command system chose. In the DSE, the position of Political Commissioner was established throughout the Administrative Hierarchy from the General Headquarters to the Platoon.As birth, staffing and organization of ELAS and DSE belong to Communist Party of Greece (KKE), by definition arises and answered the question about the social and political processes which take place, the mechanisms that preceded and were in constant interaction with armed action. Also, facing the political leader as a constituent part of collective subject (KKE), study sought to answer of ways and methods for creation and promotion of leaders.In this study analyzes the feasibility of proposing the institution of military political leader with the difficulties of forming, organization and operation of the people-revolutionary army, without support of state administration and services. The study also contains the diverse and neuralgic competence of political commissioners in key areas: political, militant, organizational, educational, enlightening – propaganda, logistics. In addition, the study was explored the phenomenon of mass female participation in DSE and an enormous army of female military-administrative staff were created.

Η παρούσα μελέτη διερευνά το θέμα του στρατιωτικού πολιτικού καθοδηγητή (Πολιτικός Επίτροπος) στον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας (ΔΣΕ) κυρίως μέσα από πρωτογενές αρχειακό υλικό. Στον ελληνικό κατοχικό χώρο ο πολιτικός στρατιωτικός καθοδηγητής εγκαινιάζεται στον στρατιωτικό σχηματισμό (ΕΛΑΣ) του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ). Στο πρωταρχικό τριαδικό σύστημα διοίκησης του ΕΛΑΣ το ρόλο του πολιτικού καθοδηγητή επωμίζεται ο αντιπρόσωπος του ΕΑΜ (που συχνά προσφωνούνταν ως επίτροπος) και ο Καπετάνιος. Με την ίδρυση της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ) τον Μάρτη του 1944 ο αντιπρόσωπος του ΕΑΜ καταργείται και προκρίνεται δυαδικό διοικητικό σύστημα. Στον ΔΣΕ η θέση του Πολιτικού Επιτρόπου (ΠΕ) καθιερώθηκε σ’ όλη τη Διοικητική Ιεραρχία από το Γενικό Αρχηγείο μέχρι και τη Διμοιρία.Καθώς στο ΚΚΕ οφείλεται η κυοφορία, γέννηση, στελέχωση και η οργάνωση του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ εξ’ ορισμού γεννάται και απαντάται το ερώτημα σχετικά με τις συντελούμενες κοινωνικές και πολιτικές διεργασίες, τους μηχανισμούς που προηγήθηκαν της ένοπλης δράσης και βρίσκονταν σε συνεχή αλληλεπίδραση με αυτή. Επίσης αντιμετωπίζοντας τον στρατιωτικό πολιτικό καθοδηγητή ως συστατικό τμήμα του συλλογικού υποκειμένου (ΚΚΕ) αναζητήθηκε η απάντηση του ερωτήματος σχετικά με τον τρόπο και τις μεθόδους δημιουργίας και ανάδειξης αρχηγετών. Στην έρευνα αναλύονται οι σκοπιμότητες της πρόταξης του θεσμού στρατιωτικού καθοδηγητή με τις δυσκολίες σχηματοποίησης, οργάνωσης και λειτουργίας ενός λαϊκού-επαναστατικού στρατεύματος χωρίς την υποστήριξη της κρατικής διοίκησης και υπηρεσιών. Επίσης, η μελέτη περιέχει τις πολυποίκιλες και νευραλγικές αρμοδιότητες των ΠΕ σε κομβικούς τομείς: πολιτικό, μαχητικό, οργανωτικό, εκπαιδευτικό, διαφωτιστικό – προπαγανδιστικό, επιμελητείας. Επιπρόσθετα διερευνήθηκε το φαινόμενο της μαζικής γυναικείας συμμετοχής στον ΔΣΕ και η τεράστια στρατιά γυναικείου στρατιωτικού - διοικητικού προσωπικού που δημιουργήθηκε.