Ο ελληνικός στρατός στη εξορία, 1941-1944: οργάνωση, συγκρότηση, πολεμικές αποστολές και κινήματα στη Μέση Ανατολή

Abstract

Η διδακτορική διατριβή, πραγματεύεται τη συγκρότηση και τη συμμετοχή στις επιχειρήσεις του Στρατού Ξηράς, καθώς και την παρακολούθηση του αγώνα των στρα-τιωτικών φατριών και των πολιτικών ομάδων που αναπτύχθηκε στα πλαίσιά του στη Μέση Ανατολή. Αν και το πεδίο της είναι πρώτιστα τα χρόνια της «εξορίας» (1941-44), η έρευνα ξεκινά από την απόφαση του Ιωάννη Μεταξά τον Νοέμβριο του 1940 να επιστρατευθούν οι υπόχρεοι θητείας Έλληνες κάτοικοι της Αιγύπτου για την ενίσχυση του βορειοηπειρωτικού μετώπου και ολοκληρώνεται με τον επαναπατρισμό και των τελευταίων εξόριστων φυγάδων την άνοιξη του 1946. Η εργασία αποτελεί περισσότερο μία μελέτη στρατιωτικής ιστορίας και όχι μία διεξοδική προσπάθεια ερμηνείας των πολιτικών διενέξεων στον αγώνα για την εξουσία την περίοδο της εξορίας. Τα πολιτικά γεγονότα δεν συνοδεύονται από ενδελεχή ανάλυση, αλλά χρησιμοποιούνται ως ερμηνευτικά εργαλεία κατανόησης των αιτιών που επηρέασαν αυτή καθ’ εαυτή την εξέλιξη της συγκρότησης και τη μαχητική ικανότητα των στρατιωτικών δυνάμεων. Δεν πρόκειται, όμως, ούτε και για μελέτη κλασικής πολεμικής ιστορίας, καθώς η παρούσα διατριβή εντάσσεται στη διαμορφωμένη τις τελευταίες δεκαετίες τάση της στρατιωτικής ιστορίας που έχει προχωρήσει πέραν της καταγραφής και της αξιολόγησης της απόδοσης των στρατιωτικών τμημάτων στο πεδίο της μάχης. Βασικές παραμέτρους για τη σύγχρονη τάση της στρατιωτικής ιστορίας αποτελούν τα ζητήματα της οργάνωσης και της συγκρότησης, το οικονομικό και τεχνολογικό υπόβαθρο, ο ρόλος των πολιτικών και η επί-δραση της ιδεολογίας των στελεχών, η σύσταση και η συνοχή του Σώματος των αξιωματι-κών, ο λογιστικός τρόπος λειτουργίας του Στρατού, η ενάσκηση της διοίκησης (πολιτικής και στρατιωτικής), ακόμη και ό, τι αφορά την καθημερινότητα των στρατευμένων. Έτσι, η νέα ιστοριογραφική τάση για να ερμηνεύσει το αποτέλεσμα της στρατιωτικής προσπάθειας, ερευνά πρωτίστως τις πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες, αντιμετωπίζοντας την πολεμική δράση ως το αποτέλεσμα αυτών των παραμέτρων. Στο πλαίσιο αυτό, με επίκεντρο της έρευνας τον πυρήνα της στρατιωτικής πα-ρουσίας στη Μέση Ανατολή (την Ι ελληνική Ταξιαρχία) και την καταγραφή της αρχικής συγκρότησης, των μετέπειτα αναδιοργανώσεων, της πολεμικής δράσης του συνόλου των Μονάδων που σχηματίστηκαν, των στρατιωτικών φατριών που εκμεταλλεύτηκαν τον Στρα-τό ως μέσο για την εκπλήρωση των στόχων τους και των κινημάτων, επιχειρείται η σύναψη της ιστορίας του εξόριστου στρατεύματος με τις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις της εποχής. Η χρησιμοποίηση δε του Στρατού από την εξόριστη πολιτειακή και πολιτική ηγεσία για τη θεσμική τους ενίσχυση, η εκμετάλλευση της δύναμης που απέρρεε από τη θέση που κατείχαν οι στρατιωτικοί για την διασφάλιση επαγγελματικής τους σταδιοδρομίας και ακο-λούθως την επιβολή των πολιτικών τους αντιλήψεων, συνθέτει σε αδρές γραμμές το ευρύ-τερο πλαίσιο της έρευνας. Η εργασία στηρίχθηκε στα αδημοσίευτα Αρχεία της Διεύθυνσης Ιστορίας του Γενι-κού Επιτελείου Στρατού (ΓΕΣ/ΔΙΣ), του Διαρκούς Στρατοδικείου Αθηνών, των βρετανικών Υπουργείων Εξωτερικών (Foreign Office) και Πολέμου (War Office), καθώς και στη διαθέσιμη βιβλιογραφία.