Αξιολόγηση ψηφιακών εκπαιδευτικών εφαρμογών μουσείων: ζητήματα άτυπης μάθησης και κοινωνικής διάδρασης

Abstract

The aim of the dissertation is to create an evaluation model of digital educational museum applications (EEDAM) and its consequent application to selected digital educational museum applications. The ultimate goal of the dissertation is to test the efficiency and validity of the model by evaluating these applications in order to draw out concrete and useful conclusions, which in turn lead to the creation of good practices and guidelines for exploitation by all those, museums, people and institutions involved in the creation of digital educational applications in museums. For this purpose, it was considered appropriate to be conducted a research in Greece museums in order to be specified the sample of the educational applications offered for selection and evaluation. The research focused on the exploitation of ICT capabilities in the field of educational policy of museums and mainly in the content, type and form of the ICT applications. After defining and clarifying the term 'educational', all of the educational applications of the sample resulted in their categorization into five categories, with specific characteristics per category, based on five criteria: (a) the degree of interaction of the user with the application, (b) the way in which information is presented and orchestrated, (c) the nature of the activities of the application, (d) the narrative function and the role of the narrator, and (e) the educational objective of the application. Five digital applications were selected, analyzed and compared οf the museums that formed the final sample of the survey, based on five criteria. The results of applying the model to specific applications have proven that it can be applied to all types of digital educational applications of museums and that it can be proved a useful evaluation tool for several individual evaluator. At the same time, key aspects and concepts of the museum experience such as interaction, personalization, participation, the social dimension of the visit and interactive design are highlighted and commented. Also, issues and concepts related to the science of museum education, learning styles, educational theories and the educational dimension of ICT are highlighted and commented as well. The research methodology of the model also resulted in the necessity of continuous development of theoretical frameworks, methodological tools and reflective critique taking into account not only the characteristics and conventions of digital technologies but also the epistemologies of technologies, museology and learning.

Σκοπό της διατριβής αποτελεί η δημιουργία ενός μοντέλου αξιολόγησης εκπαιδευτικών ψηφιακών εφαρμογών μουσείων (ΑΕΨΕΜ) και η συνακόλουθη εφαρμογή του σε επιλεγμένες ψηφιακές εκπαιδευτικές εφαρμογές μουσείων. Απώτερο σκοπό της διατριβής αποτελεί ο έλεγχος της αποτελεσματικότητας και της εγκυρότητας του μοντέλου αξιολογώντας αυτές τις εφαρμογές, προκειμένου να εξαχθούν συγκεκριμένα και αξιοποιήσιμα συμπεράσματα. Στοιχεία και δεδομένα, που με τη σειρά τους οδηγούν στη συγκρότηση καλών πρακτικών και οδηγιών προς εκμετάλλευση από όλους εκείνους, μουσεία, ανθρώπους και φορείς, που συμμετέχουν στη δημιουργία ψηφιακών εκπαιδευτικών εφαρμογών στα μουσεία. Για τον σκοπό αυτό της διατριβής, για τη συγκέντρωση και την οριοθέτηση του δείγματος των προσφερόμενων προς επιλογή και αξιολόγηση εφαρμογών, θεωρήθηκε σκόπιμο να διενεργηθεί έρευνα σε μουσεία της Ελλάδας. Η έρευνα αφορούσε στη διερεύνηση της αξιοποίησης των δυνατοτήτων των Τ.Π.Ε. στην εκπαιδευτική πολιτική των μουσείων και κυρίως στο περιεχόμενο, στο είδος και στη μορφή των Τ.Π.Ε. που οι ψηφιακές εκπαιδευτικές εφαρμογές λαμβάνουν. Αφού οριοθετήθηκε και αποσαφηνίστηκε ο όρος ‘εκπαιδευτική’ από το σύνολο των εκπαιδευτικών εφαρμογών του δείγματος και τη συνακόλουθη ανάλυσή τους προέκυψε η κατηγοριοποίησή τους σε πέντε κατηγορίες, με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά ανά κατηγορία, βάσει πέντε κριτηρίων: α) το βαθμό διάδρασης του χρήστη με το μέσο, β) τον τρόπο παρουσίασης και ενορχήστρωσης της πληροφορίας, γ) το είδος των δραστηριοτήτων της εφαρμογής, δ) τη λειτουργία της αφήγησης και το ρόλο του αφηγητή και ε) τον επιδιωκόμενο εκπαιδευτικό στόχο. Από το σύνολο των μουσείων που συγκρότησαν το τελικό δείγμα της έρευνας, επιλέχθηκαν βάσει κριτηρίων πέντε χαρακτηριστικές ψηφιακές εφαρμογές, που αναλύθηκαν, μελετήθηκαν διεξοδικά και συγκρίθηκαν. Τα αποτελέσματα της εφαρμογής του μοντέλου αξιολόγησης στις συγκεκριμένες εφαρμογές απέδειξαν ότι δύναται να εφαρμοστεί σε όλους τους τύπους των ψηφιακών εκπαιδευτικών εφαρμογών μουσείων και να αποτελέσει ένα εύχρηστο εργαλείο αξιολόγησης στα χέρια του εκάστοτε αξιολογητή. Παράλληλα, με αφορμή την ανάλυση του μοντέλου αναδεικνύονται και σχολιάζονται βασικές πτυχές και έννοιες της μουσειακής εμπειρίας όπως η διάδραση, η εξατομίκευση, η συμμετοχικότηκα, η κοινωνικά διάσταση της επίσκεψης και ο συμμετοχικός σχεδιασμός, ενώ παρουσιάζονται και αναλύονται ζητήματα και έννοιες που αφορούν την επιστήμη της μουσειοπαιδαγωγικής, τις μορφές της μάθησης, τις εκπαιδευτικές θεωρίες και την εκπαιδευτική διάσταση των Τ.Π.Ε. γενικότερα. Από τη μεθοδολογία έρευνας για τη συγκρότηση του μοντέλου προέκυψε επίσης ως συμπέρασμα και η αναγκαιότητα συνεχούς ανάπτυξης θεωρητικών πλαισίων, μεθοδολογικών εργαλείων και αναστοχαστικής κριτικής, που θα λαμβάνουν υπόψη τους όχι μόνο τα χαρακτηριστικά και τις συμβάσεις των ψηφιακών τεχνολογιών, αλλά και τις επιστημολογίες των τεχνολογιών, της μουσειολογίας και της μάθησης.