Μουσεία και ψηφιακές τεχνολογίες: συμβολή στη μελέτη και στη διαμόρφωση μουσειακής ψηφιακής δεοντολογίας: η ανάδειξη της μουσειακής ψηφιακής ατμόσφαιρας

Abstract

This PhD thesis introduces, explores and highlights the existence, the notion and the characteristics of "Museum Digital Atmosphere (MDA)" in the museums of Greece today, contributing to the debate on museum ethics in the digital world. By the term ‘atmosphere’ we mean the emotional mood caused by various factors as well as the corresponding response of the public to them. Since the Museum Digital Atmosphere is a new element enriching museum ethics, this thesis aims to add towards shaping of digital museum ethics rules for managing the new digital realities in museums, as well as towards guiding and helping decision - making processes, and supporting visitors’ satisfaction efforts.The approach has (I) a theoretical part that deals with the historical course of museums with an emphasis on digital applications as well as issues on museum ethics. The research part (II) follows, where the Museum Digital Atmosphere is studied as an emotional state emerging by the presence and use of digital applications and technologies. The SOR (Stimuli - Organism - Response) model was used to define and confirm the Museum Digital Atmosphere. This is a model that has been used to map the atmosphere in various occasions and circumstances. Its use was chosen to highlight, confirm and reinforce the concept of the Museum Digital Atmosphere (MDA). The research methodological approach has been qualitative by using semistructured interviews, and the findings were evaluated via content analysis. The research sample consists of museologists, museum managers and digital applications developers working in Greek museums. In terms of results, this research confirmed through the SOR model the digital atmosphere in Greek museums in terms of digital applications’ presence. It has also enriched the SOR model with additional concepts and emotions from real-time situations, adding new categories of variables such as the aesthetics and content of the digital application, privacy, aromas and ambient sounds. In addition, it has highlighted the Museum Digital Atmosphere as a measurable, and therefore manageable, element in the context of invoking and using ethical rules.

Η ανά χείρας διδακτορική διατριβή εισάγει, ερευνά και αναδεικνύει την ύπαρξη, την έννοια και τα χαρακτηριστικά της «Μουσειακής Ψηφιακής Ατμόσφαιρας (ΜΨΑ)» (Museum Digital Atmosphere – MDA) σε μουσεία της Ελλάδας σήμερα. Συνεισφέρει στη συζήτηση αναφορικά με ζητήματα μουσειακής δεοντολογίας στον ψηφιακό κόσμο. Ως ατμόσφαιρα νοείται η συναισθηματική διάθεση που προκαλείται από διάφορους παράγοντες, καθώς και η αντίστοιχη ανταπόκριση του κοινού σε αυτούς. Δεδομένου ότι η Μουσειακή Ψηφιακή Ατμόσφαιρα αποτελεί νέο στοιχείο εμπλουτισμού της μουσειακής δεοντολογίας, η διατριβή στοχεύει να συμβάλει στην καταγραφή κανόνων ψηφιακής μουσειακής δεοντολογίας για τη διαχείριση της νέας ψηφιακής πραγματικότητας στα μουσεία, καθώς και να συνδράμει στην καθοδήγηση για τη λήψη ορθών και εκσυγχρονισμένων αποφάσεων, και τελικά στην ικανοποίηση του επισκέπτη. Η προσέγγιση έχει (Ι) θεωρητικό μέρος που πραγματεύεται την ιστορική πορεία των μουσείων με έμφαση στις ψηφιακές εφαρμογές, καθώς και ζητήματα μουσειακής δεο-ντολογίας. Ακολουθεί (ΙΙ) το ερευνητικό μέρος, όπου μελετάται η ψηφιακή μουσειακή ατμόσφαιρα ως συναισθηματική κατάσταση που δημιουργείται από την παρουσία και χρήση ψηφιακών εφαρμογών και τεχνολογιών. Για τον ορισμό και την επιβεβαίωση της Μουσειακής Ψηφιακής Ατμόσφαιρας αξιοποιήθηκε το μοντέλο SOR (Stimuli – Organism – Response), μοντέλο που χρησιμοποιείται για τη στοιχειοθέτηση της ατμόσφαιρας σε διάφορους χώρους. Η επίκληση και χρήση του μοντέλου SOR επιλέχτηκε για να αναδείξει, να επιβεβαιώσει και να ισχυροποιήσει την έννοια του όρου Μουσειακή Ψηφιακή Ατμόσφαιρα (ΜΨΑ). Η έρευνα ήταν ποιοτική και διενεργήθηκε με τη βοήθεια ημιδομημένων συνεντεύξεων, ενώ τα ευρήματα αξιολογήθηκαν με το εργαλείο της ανάλυσης περιεχομένου. Το ερευνητικό δείγμα αποτελείται από μουσειολόγους, υπεύθυνους μουσείων και δημιουργούς ψηφιακών εφαρμογών στον ελληνικό μουσειακό χώρο. Ως προς τα αποτελέσματά της, η έρευνα επιβεβαίωσε μέσω του μοντέλου SOR τη διαμόρφωση ψηφιακής ατμόσφαιρας στα μουσεία της Ελλάδας με σημείο αναφοράς τις ψηφιακές εφαρμογές. Παράλληλα, η έρευνα εμπλούτισε τις μεταβλητές του μοντέλου SOR με επιπλέον έννοιες και συναισθήματα σε πραγματικές καταστάσεις και χρόνο, καθώς προσέθεσε νέες κατηγορίες μεταβλητών, όπως η αισθητική και το περιεχόμενο της ψηφιακής εφαρμογής, η ιδιωτικότητα, τα αρώματα και οι ήχοι του περιβάλλοντος χώρου. Επιπλέον, ανέδειξε τη Μουσειακή Ψηφιακή Ατμόσφαιρα ως μετρήσιμο, άρα και διαχειρίσιμο, μέγεθος στο πλαίσιο επίκλησης και χρήσης κανόνων δεοντολογίας.