Επιμόρφωση και αξιοποίηση των ψηφιακών μέσων στην Ελληνική δευτεροβάθμια εκπαίδευση του 21ου αιώνα: δυνατότητες και προκλήσεις

Abstract

The present research attempts to examine and give prominence to the views and the practices of Secondary Education teachers who have been trained in ICT, according to their effectiveness on issues related to their educational utilization and the sustainable incorporation of ICT in education. An additional goal is the search for significant factors in the effectiveness of the training programme for teachers of Primary and Secondary education organized by the Ministry of Education under the title: “Teacher in-service Training in the Use and Utilization of Information and Communications Technology (ICT) in the Educational Procedure” (Level B’), which took place from 2008 until 2016. Specifically, the basic question of the study is formed as follows: Is it possible to spot and name the connection between, on the one hand, the way in which the teachers of Modern and Ancient Greek Language, Mathematics, Physics and Information Technology are trained and further educated at Level B’ of ICT and, on the other hand, the degree of utilization of ICT in everyday educational practices? More specifically, there has been a concrete attempt to record the views and practices of teachers (in a sample of 1515 subjects), regarding the ways and extent of applying knowledge, skills and attitudes they have acquired during training in ICT in the everyday educational procedure. This thesis also attempts to point out the factors which influence the occasional application of the knowledge and skills acquired during training, either positively or negatively. At the same time, it delineates the profile of the teacher who attended the training course and makes a conscious effort to educationally “exploit” the digital media in the classroom. Finally, it endeavors to form the appropriate context for questioning and stimulating the re-examination the importance of using digital media in educational settings, based not on technological level but on sociotechnological, through authentic activities which support exploration, discovery, experimentation, combination and which are, ultimately, truly meaningful for the student, and for the teacher himself, taking into consideration his needs and the environment where he lives and works. According to the results of this study, it is imperative to make strategic decisions and materialize practices in all levels, adjusted to the particularities of the Greek educational system. The diffusion of practices with the utilization of digital media should be multi-leveled and connect the state, responsible for marking out an educational policy with the school unit, which is responsible for the smooth operation and accurate management of the resources available and, last but not least, the protagonists of education themselves, namely the teachers and the students.

H αξιοποίηση των ψηφιακών μέσων στην καθημερινή εκπαιδευτική πράξη -τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς- προκαλεί έντονη κινητοποίηση και προβληματισμό. Μεγάλα χρηματικά ποσά επενδύονται τόσο σε εξοπλισμούς όσο και προγράμματα επιμόρφωσης, αλλά τα αποτελέσματα δεν είναι τα αναμενόμενα. Στην παρούσα έρευνα επιδιώκεται να διερευνηθούν και να αναδειχθούν οι απόψεις, αλλά και οι πρακτικές επιμορφωμένων εκπαιδευτικών της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης σχετικά με την αποτελεσματικότητά τους στα ζητήματα που άπτονται της παιδαγωγικής αξιοποίησης και της βιώσιμης ενσωμάτωσης των Τ.Π.Ε. στην εκπαιδευτική πράξη. Επιμέρους στόχο της έρευνας αποτελεί η ανίχνευση σημαντικών παραγόντων της αποτελεσματικότητας του Προγράμματος Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας με τίτλο: «Επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στη χρήση και αξιοποίηση των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών (Τ.Π.Ε.) στην εκπαιδευτική διδακτική διαδικασία» (Β΄ Επίπεδο), όπως αυτή υλοποιήθηκε από το 2008 έως το 2016. Ειδικότερα, καταβάλλεται προσπάθεια να εντοπιστούν και να κατονομαστούν οι δεσμοί ανάμεσα, αφενός μεν, στον τρόπο με τον οποίο οι Φιλόλογοι, οι Μαθηματικοί, οι Φυσικοί και οι καθηγητές Πληροφορικής εκπαιδεύονται και επιμορφώνονται στο Β΄ Επίπεδο και, αφενός δε, στον βαθμό παιδαγωγικής αξιοποίησης των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στην καθημερινή εκπαιδευτική πράξη. Επιχειρείται συγκεκριμένα η καταγραφή των απόψεων και των πρακτικών 1515 εκπαιδευτικών σχετικά με το κατά πόσον εφαρμόζουν στην καθημερινή εκπαιδευτική διαδικασία γνώσεις, δεξιότητες και συμπεριφορές που απέκτησαν κατά τη διάρκεια της επιμόρφωσης. Επιπλέον, διερευνάται το επίπεδο των υποδομών πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών στα ελληνικά σχολεία ως απαραίτητη προϋπόθεση για την ουσιαστική ενσωμάτωση των Τ.Π.Ε. στην καθημερινή εκπαιδευτική διαδικασία. Επιπρόσθετα, καταβάλλεται προσπάθεια να ελεγχθεί η αξιοποίηση βασικών υπηρεσιών του διαδικτύου κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας. Ακόμη, η παρούσα διατριβή επιχειρεί να επισημάνει τους παράγοντες που επιδρούν θετικά ή αρνητικά στην περιοδική εφαρμογή των γνώσεων και δεξιοτήτων που αποκτήθηκαν από την παρακολούθηση της επιμόρφωσης. Συγχρόνως, σκιαγραφεί το προφίλ του εκπαιδευτικού που παρακολούθησε την επιμόρφωση και προσπαθεί να αξιοποιήσει παιδαγωγικά τα ψηφιακά μέσα στη σχολική τάξη. Ακόμη, καταβάλλεται προσπάθεια ώστε να διαμορφωθεί το κατάλληλο πλαίσιο για προβληματισμό και να προκληθούν ερεθίσματα για την επανεξέταση της σημασίας που έχει η χρήση των ψηφιακών μέσων στην εκπαίδευση όχι τεχνοκεντρικά αλλά κυρίως κοινωνιοτεχνικά μέσω αυθεντικών δραστηριοτήτων που υποστηρίζουν τη διερεύνηση, την ανακάλυψη, τον πειραματισμό, τη σύνθεση και που τελικά έχουν πραγματικό νόημα για τον μαθητή αλλά και τον ίδιο τον εκπαιδευτικό, συνυπολογίζοντας τις ανάγκες και το πλαίσιο στο οποίο ζει, εργάζεται και λειτουργεί. Όπως προκύπτει από τα πορίσματα της παρούσης έρευνας, οι συνθήκες επιτάσσουν τη λήψη στρατηγικών αποφάσεων και την υλοποίηση πρακτικών σε όλα τα επίπεδα, προσαρμοσμένων στις ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήματος της Ελλάδας. Η διάχυση των πρακτικών με την αξιοποίηση των ψηφιακών μέσων επιβάλλεται να είναι πολυεπίπεδη και να συνδέει το μάκρο-επίπεδο της πολιτείας, που είναι υπεύθυνη για τη χάραξη της εκπαιδευτικής πολιτικής, με το μέσο-επίπεδο της σχολικής μονάδας που έχει την ευθύνη για την ομαλή λειτουργία και σωστή διαχείριση των διατιθέμενων πόρων και το μίκρο-επίπεδο των πρωταγωνιστών της εκπαιδευτικής πράξης που είναι οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές.