Επίδραση της δομής των συνθέτων στην ερμηνεία: μια εμπειρική έρευνα σε χρωματικά σύνθετα της Νέας Ελληνικής

Abstract

This thesis attempts an original empirical investigation of the semantic impact of the compounding mechanism in Modern Greek on the interpretation of colour compounds. The study adopted the framework put forward by Berlin and Kay (1969), which claims that every language contains basic colour categories and that there is one focus area for every colour term per language. The purpose of the study was: a) to empirically test whether speakers split their attention between the two constituents or they are likely to concentrate on the first or the second colour, based either on the colour palette or the paraphrase, as well as to study the semantic processes that are implemented in compounding; b) to explore whether the alternation of the constituents leads speakers to different intuition. Taking into account that the research literature supports the view that colour compounds may be considered as coordinates, and despite the intuitions that native speakers are likely to consider the second constituent in accordance with the Right-hand Head Rule that applies for Greek, the results of our experiments negate our two hypotheses. Specifically, respondents’ perception regarding compound compounds tend to acknowledge the first constituent as strongest, e.g., where yellow-green is concerned, speakers focus their attention on yellow. This might well be attributed to the gradual left-to-right speech processing, as observed at sentence level. Moreover, the alternate order of the constituents does not lead to different intuitions. The contribution of this thesis lies in its attempt to experimentally study the effect of the compounding mechanism toward the interpretation of compounds. A new categorization of coordinate compounds of Modern Greek based on lexical semantics is put forward in the form of a comprehensive theoretical framework, while it is the first time that an attempt is made to systematically represent Modern Greek compounds by means of Venn diagrams.

Στην παρούσα διδακτορική διατριβή εξετάζεται πειραματικά η σημασιολογική επίδραση που ασκεί ο μηχανισμός της σύνθεσης στη Νέα Ελληνική σε σύνθετα με τα βασικά χρώματα. Για τη διεξαγωγή του πειράματος χρησιμοποιήθηκε ως εργαλείο το πείραμα των Berlin & Kay (1969), σύμφωνα με τους οποίους κάθε γλώσσα περιέχει βασικές κατηγορίες χρωμάτων και για κάθε χρωματικό όρο ανά γλώσσα υπάρχει μία κεντρική τιμή. Στόχος της εμπειρικής αυτής μελέτης είναι α) να εξεταστεί πειραματικά αν η αντίληψη των ομιλητών στα σύνθετα χρώματα βρίσκεται μεταξύ των δύο συνθετικών ή τείνει περισσότερο στο πρώτο ή στο δεύτερο συνθετικό, με βάση το χρωματικό φάσμα ή μέσω του μηχανισμού της παράφρασης, και να μελετηθούν οι σημασιολογικές διεργασίες που επιτελούνται μέσω της σύνθεσης, β) να ερευνηθεί αν η αλλαγή στη σειρά των συστατικών δημιουργεί και διαφορετική εκτίμηση από τους ομιλητές. Παρά το γεγονός ότι στη βιβλιογραφία τα σύνθετα με τα βασικά χρώματα θεωρούνται ως παρατακτικά και παρ’ όλο που θα περιμέναμε ο φυσικός ομιλητής να έχει την εκτίμηση πως το δεύτερο συστατικό είναι το πιο βασικό, με βάση τον κανόνα της δεξιόστροφης κεφαλής που ισχύει για την Ελληνική, τα δεδομένα των πειραμάτων διαψεύδουν και τις δύο αυτές υποθέσεις. Συγκεκριμένα, η αντίληψη για τα σύνθετα τείνει περισσότερο στο πρώτο συνθετικό, π.χ. στο κιτρινοπράσινο η εκτίμηση των ομιλητών τείνει περισσότερο στο κίτρινο παρά στο πράσινο, ενώ στο πρασινοκίτρινο δίνεται έμφαση περισσότερο στο πράσινο από ό,τι στο κίτρινο. Αυτό μπορεί ενδεχομένως να συνδέεται με την προοδευτική (από τα αριστερά στα δεξιά) επεξεργασία του λόγου, όπως παρατηρείται σε προτασιακό επίπεδο. Επίσης, η εναλλαγή στη σειρά των συστατικών δεν δημιουργεί και διαφορετική εκτίμηση. Η επιστημονική συμβολή της παρούσας διδακτορικής διατριβής έγκειται στο ότι για πρώτη φορά εξετάζεται πειραματικά η επίδραση που ασκεί ο μηχανισμός της σύνθεσης στην ερμηνεία σε σύνθετα με τα βασικά χρώματα. Ως προς το θεωρητικό υπόβαθρο προτείνεται μια νέα κατηγοριοποίηση των παρατακτικών συνθέτων της Νέας Ελληνικής, βασισμένη στη λεξική σημασιολογία, ενώ για πρώτη φορά γίνεται συστηματική αναπαράσταση των συνθέτων της Νέας Ελληνικής με διαγράμματα Venn.