Η ποντιακή μουσική ως επέκταση της Βυζαντινής μουσικής: παιδαγωγική διάσταση

Abstract

There is a link between Greek traditional music (byzantine and pontian) with ancient Greek music, based mainly on musical systems and perceptions of the role of music in traditional rituals and especially as an educational tool. Next, a distinction is made between them as parallel musical traditions. Particular emphasis is given to the usability of the music both in the area of the church in which it covers and expresses the functional needs, while at the same time it makes the discourse of the church and its high theological messages, as well as in the field of cosmic and especially the aspect of music in the life of the pontic people through the ceremonial events, that are the reference points of the culture and tradition of the pontic people. It is therefore considered as a traditional instrument of art, characterized by spe-cific constants (sounds/modes; rhythms; rhythmic and melodic types; interweaving of different and specific sounds/modes as a single expanded tonality; tones and melodic base notes; musical extent; rhythmic sounds; dialect; phonological texture; verbal idioms etc.); constants that are reflected in all kinds of melodies (slow-stage of stable rhythm and long-rhythm of free rhythm as well as dance songs). The set of these structures is one of the parameters that makes music a linguistic tool. Finally, an analysis and structural reference of the traditional musical instruments is made. Every word and phrase, every discourse, every human practice and creation and cocreation that is transformed into music, is a reflection of the dynamics and character of man in the making of life. Both the ceremonial events and especially the traditional musical organs are a unique foundation/factor (especially in the era of open global society, urban life, social life, challenges, claims, and other competitive tendencies) and a reference point to of a continuous coherent process of traditional ties and of the harmonious coexistence of members of the pontian community. The research on the subject of “Pontian music as an extension of byzantine music - pedagogiacal dimension” aims at: a) its notion as an independent, free and dynamic language of the soul and a value of life and b) the emergence of this cultural element as an art and a traditional tool in which the personal and groupbased ideological and cultural elements of the people, are consolidated. Music is the extension of the voice of the people, which, in a revealing manner, expresses, communicates, and is interwoven into every social and cultural act of a collective and creative mobility. The existence and use of traditional music as a language is a source and a factor enhancing the pontian identity. The main issue of this paper focuses on the musical heritage as a traditional art and musical act in the ceremonial events and at the same time as a linguistic and communicative tool in the social and cultural life of the pontian people and not just this. In the first phase, however, the historical dimension of pontian traditional music is examined; an ethical and ethnomusicological point of view is necessary because if a source/presumption which supports and constitutes a privilege of a people's identity, that's its history.

Η διαπραγμάτευση του θέματος: «Η ποντιακή μουσική ως επέκταση της βυζαντινής μουσικής - παιδαγωγική διάσταση» σκοπό έχει: α) τη νοηματοδότησή του ως ιδιωματική ελεύθερη δυναμική γλώσσα ψυχής και αξία ζωής και β) την ανάδειξη του πολιτισμικού αυτού στοιχείου ως τέχνη και παραδοσιακό εργαλείο στο οποίο συμπυκνώνεται ο προσωπικός και ο ομαδικά ιδεολογικός και πολιτισμικός χαρακτήρας του λαού.Η μουσική είναι η προέκταση της φωνής του λαού η οποία με αποκαλυπτικό τρόπο εκφράζεται, επικοινωνεί, συγχρωτίζεται και τελικώς διαπλέκεται σε κάθε κοινωνική και πολιτισμική δράση μιας αέναης συλλογικής και δημιουργικής κινητικότητας. Η ύπαρξη και η χρήση της παραδοσιακής μουσικής τέχνης ως γλώσσα αποτελεί πηγή και παράγοντα ενίσχυσης της ποντιακής ταυτότητας Το κυρίως θέμα της παρούσας εργασίας επικεντρώνεται στη μουσική κληρονομιά ως παραδοσιακή τέχνη στα εθιμοτυπικά δρώμενα και ταυτόχρονα ως γλωσσικό και επικοινωνιακό εργαλείο στην κοινωνική και πολιτισμική ζωή του ποντιακού λαού και όχι μόνο. Σε πρώτη ωστόσο φάση εξετάζεται η ιστορική της· εξέταση η οποία, από ηθική και εθνομουσικολογική σκοπιά είναι επιβεβλημένη διότι αν κάποια πηγή/τεκμήριο το οποίο υποστηρίζει και συνιστά προνόμιο ταυτότητας ενός λαού, αυτό είναι η ιστορία του.Γίνεται μία σύνδεση της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής (βυζαντινή - ποντιακή) με την αρχαιοελληνική μουσική στη βάση κυρίως των μουσικών συστημάτων και των αντιλήψεων για το ρόλο της μουσικής στα παραδοσιακά τελετουργικά δρώμενα και ιδιαίτερα ως μέσο αγωγής στην παιδεία. Ακολούθως γίνεται διάκριση στη μεταξύ τους σχέση ως παράλληλες μουσικές παραδόσεις. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην χρηστικότητα της μουσικής τόσο στον χώρο της εκκλησίας μέσα στην οποία καλύπτει και εκφράζει, τις λειτουργικές ανάγκες ενώ ταυτόχρονα διατρανώνει το λόγο της εκκλησίας και τα υψηλά του θεολογικά μηνύματα όσο και στο πεδίο της κοσμικής και ειδικότερα της μουσικής ζωής του ποντιακού λαού μέσα από τα εθιμοτυπικά δρώμενα τα οποία αποτελούν σημεία αναφοράς του παραδοσιακού του πολιτισμού. Εξετάζεται συνεπώς ως παραδοσιακό εργαλείο τέχνης η οποία χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένες σταθερές (ήχοι/τρόποι· ρυθμοί· ρυθμικοί και μελωδικοί τύποι· διαπλοκή διαφορετικών και συγκεκριμένων ήχων/τρόπων ως ενιαία διευρυμένη τονικότητα· φθόγγοι τονικής και μελωδικής βάσης· μουσική έκταση· ρυθμικός παλμός· όγκος ήχου· διάλεκτος· φωνολογική υφή· λεκτικά ιδιώματα κ.ά.)· σταθερές οι οποίες αντανακλώνται σε όλα τα είδη μελοποιίας (αργά επιτραπέζια σταθερού και μακρόσυρτα ελεύθερου ρυθμού καθώς και χορευτικά τραγούδια). Το σύνολο αυτών των δομών συνιστά μία από τις παραμέτρους η οποία ανάγει τη μουσική σε γλωσσικό εργαλείο. Τέλος γίνεται μία ανάλυση και δομική αναφορά των παραδοσιακών μουσικών οργάνων. Κάθε λέξη και φράση, κάθε λόγος, κάθε ανθρώπινη πρακτική και δημιουργία και συνδημιουργία η οποία μετουσιώνεται στη μουσική, αποτελεί αντανάκλαση και απήχηση της δυναμικής και του χαρακτήρα του ανθρώπου στο γίγνεσθαι της ζωής.Τόσο τα εθιμοτυπικά δρώμενα και όσο ιδιαιτέρως τα παραδοσιακά μουσικά όργανα αποτελούν μοναδικό θεμέλιο/παράγοντα και σημείο αναφοράς μιας διαρκούς συνεκτικής διαδικασίας των παραδοσιακών δεσμών και της ομαδικής και αρμονικής συνύπαρξης των μελών της ποντιακής κοινότητας.