Διαστάσεις ψυχοκοινωνικής προσαρμογής μαθητών Γυμνασίου και η σχέση τους με το σχολικό κλίμα και τις σύγχρονες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες στην Ελλάδα

Abstract

The study of factors related to the psychosocial adjustment of children and adolescents has increasingly raised researchers' interest during the last decades in the field of School Psychology. Current trends focus on shaping a positive climate in school that will promote both the learning process and students' adjustment in school life but also in the social environment. Moreover, given the particular socio-economic conditions that have taken place in our country in recent years, it is becoming even more urgent to explore the factors that contribute to the positive psychosocial adjustment of individual. The purpose of this research is to investigate individual and systemic factors regarding psychosocial adjustment, school climate and how these are related to demographic characteristics and data on the impact of economic recession, covering part of a research gap in Greece. The sample consisted of 746 teenagers attending the three classes of junior high school (Gymnasio) from schools in the wider area of ​​Athens. Adolescent participants were provided with questionnaires exploring the level of their psychosocial competence, their subjective sense of well-being, their perceptions of the psychological, educational and organizational dimensions of the school climate, and the potential effects of the economic recession in their family and in schools. The results of the survey showed that, according to the students' perceptions, the economic recession seems to be related to their psychosocial adjustment. However, these difficulties do not predict the school climate, which has a positive effect on the social and emotional adaptation of students. In addition, it seems to alleviate the adversities in school life resulting from the economic recession. The findings of this research highlight the role of the school as a protective factor in the life of students that can promote their psychosocial adjustment amid difficult socioeconomic conditions. Additionally, guidelines for the promotion of mental health of children and adolescents and positive school climate are being discussed and proposed, which can be used by both mental health specialists and teachers to develop prevention and intervention programs in the school community.

Η μελέτη των παραγόντων που σχετίζονται με την ψυχοκοινωνική προσαρμογή των παιδιών και των εφήβων, έχει προκαλέσει τις τελευταίες δεκαετίες το ερευνητικό ενδιαφέρον των μελετητών στο χώρο της σχολικής ψυχολογίας. Οι σύγχρονες θεωρητικές προσεγγίσεις εστιάζουν στη διαμόρφωση ενός θετικού κλίματος στο σχολείο που θα προάγει τόσο τη μαθησιακή διαδικασία όσο και τη προσαρμογή των μαθητών στη σχολική ζωή, αλλά, και στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Επιπλέον, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαίτερες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες, οι οποίες λαμβάνουν χώρα τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, γίνεται όλο και πιο επιτακτική η ανάγκη να διερευνηθούν οι παράγοντες που συμβάλουν στη θετική ψυχοκοινωνική προσαρμογή του ατόμου.Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι η διερεύνηση ατομικών και συστημικών παραγόντων αναφορικά με την ψυχοκοινωνική προσαρμογή, το σχολικό κλίμα και πώς αυτά σχετίζονται με δημογραφικά χαρακτηριστικά και δεδομένα σχετικά με τις επιπτώσεις της οικονομικής δυσχέρειας, καλύπτοντας μέρος ενός ερευνητικού κενού στον ελλαδικό χώρο.Το δείγμα αποτέλεσαν 746 έφηβοι μαθητές της Α, Β και Γ Γυμνασίου από σχολεία της ευρύτερης περιοχής των Αθηνών. Στους έφηβους συμμετέχοντες χορηγήθηκαν ερωτηματολόγια που διερευνούσαν το επίπεδο της ψυχοκοινωνικής τους επάρκειας, την υποκειμενική αίσθηση ευεξίας, τις αντιλήψεις τους για τις ψυχολογικές, εκπαιδευτικές και οργανωτικές διαστάσεις του σχολικού κλίματος και τις πιθανές δυσκολίες που συνδέονται με την οικονομική δυσχέρεια όπως τη βιώνουν στο οικογενειακό και στο σχολικό πλαίσιο. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι, σύμφωνα με τις αντιλήψεις των μαθητών, η οικονομική δυσχέρεια φαίνεται να σχετίζεται με την ψυχοκοινωνική τους προσαρμογή. Παρ’ όλα αυτά, οι εν λόγω δυσκολίες δεν προβλέπουν το σχολικό κλίμα, το οποίο έχει μία θετική επίδραση πάνω στην κοινωνική και συναισθηματική προσαρμογή των μαθητών. Επιπλέον, φαίνεται να αμβλύνει τις αντιξοότητες στη σχολική ζωή που απορρέουν από την οικονομική δυσχέρεια. Τα ευρήματα της εν λόγω έρευνας αναδεικνύουν το ρόλο του σχολείου ως προστατευτικού παράγοντα στη ζωή των μαθητών που δύναται να προάγει την ψυχοκοινωνική τους προσαρμογή εν μέσω δύσκολων κοινωνικοοικονομικών συνθηκών. Επιπλέον, συζητούνται και προτείνονται κατευθυντήριες γραμμές για την προαγωγή της ψυχικής υγείας των παιδιών και των εφήβων και του θετικού σχολικού κλίματος, οι οποίες μπορούν να αξιοποιηθούν τόσο από ειδικούς όσο και από εκπαιδευτικούς για την ανάπτυξη προγραμμάτων πρόληψης και παρέμβασης στη σχολική κοινότητα.