Νευροβιολογία της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής - υπερκινητικότητας

Abstract

There is growing evidence for dysregulation of the stress system in individuals with Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD). The stress system has neuroanatomical and functional components that function in concert to maintain homeostasis. Its main effectors are the hypothalamic-pituitary-adrenal (HPA) axis and the sympathetic/adrenomedullary nervous system (SNS). As stress system activity demonstrates a distinct circadian variation, we aimed to describe simultaneously, diurnal rhythms of both the HPA axis and the SNS in children with ADHD and a comparison group. Moreover, we investigated stress responses to a physical stressor, venipuncture, in both groups. Sixty-two prepubertal children with ADHD combined (ADHD-C) or inattentive (ADHD-I) type and 40 typically developing children provided saliva samples at six specific time points during a day, as well as before and 10 minutes after a scheduled morning venipuncture. Salivary cortisol and α- amylase were selected as reliable noninvasive biomarkers for HPA axis and SNS function and were measured in the samples obtained. Results revealed that children with ADHD-C had lower mean cortisol values both 30 minutes after awakening and at 18:00h than controls (p=0.002 and p=0.018 respectively), as well as lower mean Cortisol Awakening Response (CAR) and Area Under the Curve for "wake to bed" period (AUCi) values of cortisol (p=0.004 and p=0.001, respectively). Also, mean CAR and cortisol AUCi were lower in children with ADHD-I than the control group (p=0.034 and p=0.038 respectively). Alpha-amylase measurements showed an increase over time (p<0.001), which was similar in all three groups. Alpha-amylase changes over time were correlated with the corresponding cortisol changes (p<0.001). Venipuncture, elicited a significant increase only in α-amylase levels and more so in the control group (p=0.003). These findings suggest a partial hypofunction of the stress system in children with ADHD.

Υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις για δυσλειτουργία του συστήματος του στρες σε άτομα με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχή- Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ). Το σύστημα του στρες περιλαμβάνει νευροανατομικές και λειτουργικές συνιστώσες που συνεργάζονται για την διατήρηση της ομοιόστασης. Τα κύρια μέρη του είναι ο άξονας υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων (ΥΥΕ) και το συμπαθητικό νευρικό σύστημα (ΣΝΣ). Καθώς η δραστηριότητα του συστήματος του στρες χαρακτηρίζεται από ημερήσια διακύμανση, επιδιώξαμε να περιγράψουμε ταυτόχρονα τους ημερήσιους ρυθμούς λειτουργίας τόσο του άξονα ΥΥΕ όσο και του ΣΝΣ σε παιδιά με ΔΕΠΥ και σε ομάδα ελέγχου. Επιπλέον, επιχειρήσαμε να διερευνήσουμε την απάντηση του συστήματος του στρες σε ένα στρεσσογόνο γεγονός, τη φλεβοκέντηση, και στις δύο ομάδες. Εξήντα δύο παιδιά προεφηβικής ηλικίας με ΔΕΠΥ συνδυασμένου (ΔΕΠΥ-Σ) ή απρόσεκτου τύπου (ΔΕΠΥ-Α) και 40 παιδιά τυπικής ανάπτυξης παρείχαν δείγματα σιέλου σε έξι συγκεκριμένα χρονικά σημεία κατά την διάρκεια μιας ημέρας, καθώς και πριν και 10 λεπτά μετά από προγραμματισμένη πρωινή φλεβοκέντηση. Η κορτιζόλη και η α-αμυλάση σιέλου επελέγησαν ως αξιόπιστοι μη επεμβατικοί βιοδείκτες για τη λειτουργία του άξονα ΥΥΕ και του ΣΝΣ και οι συγκεντρώσεις τους μετρήθηκαν στα ληφθέντα δείγματα. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα παιδιά με ΔΕΠΥ-Σ είχαν χαμηλότερες τιμές κορτιζόλης σε σχέση με τα παιδιά τυπικής ανάπτυξης, τόσο 30 λεπτά μετά την αφύπνιση όσο και στις 18:00 (p= 0,002 και p = 0,018 αντίστοιχα), καθώς και χαμηλότερες τιμές CAR και AUCi (p = 0,004 και p = 0,001, αντίστοιχα). Επίσης, η μέση τιμή CAR και η AUCi κορτιζόλης ήταν χαμηλότερες σε παιδιά με ΔΕΠΥ-Α σε σχέση με την ομάδα ελέγχου (p = 0,034 και p = 0,038 αντίστοιχα). Οι συγκεντρώσεις της α-αμυλάσης παρουσίασαν αύξηση με την πάροδο του χρόνου (p <0,001), η οποία ήταν παρόμοια και στις τρεις ομάδες. Οι μεταβολές της α-αμυλάσης με την πάροδο του χρόνου συσχετίστηκαν με τις αντίστοιχες μεταβολές της κορτιζόλης (p <0,001). Η φλεβοκέντηση προκάλεσε σημαντική αύξηση μόνο στα επίπεδα α-αμυλάσης και ιδιαίτερα στην ομάδα ελέγχου (p = 0,003). Αυτά τα ευρήματα υποδηλώνουν μερική υπολειτουργία του συστήματος του στρες σε παιδιά με ΔΕΠΥ.