Εκτίμηση της οστικής πυκνότητας και του οστικού μεταβολισμού σε ασθενείς με ομόζυγη και ενδιάμεση β-μεσογειακή αναιμία

Abstract

Introduction Thalassemia major (TM) is a hereditary disease caused by defective globin synthesis. During recent years, patients with TM have benefited from a significant increase in life expectancy, but eventually they face many new health conditions, including endocrinopathies and low bone mineral density, usually observed in the aging general population. The aim of the present study was to perform a meta-analysis of all available data on the role of bisphosphonates (BPs) in the therapy of thalassemia major-induced osteoporosis, to evaluate biomarkers of bone remodeling in TM patients and to compare them with both osteoporotic and healthy population, in order to investigate new therapeutic paths. Methods The PRISMA recommendations for reporting systematic reviews and metaanalyses were used to guide the present study. We searched PubMed and the Cochrane Central Register of Controlled Trials (CENTRAL) through March 31st 2017 for articles related to thalassemia and BPs. In the next step Sixty-four patients with TM ( 32 men and 32 women) participated in a cross-sectional study design. The patients were recruited from Aghia Sofia Children’s Hospital and evaluated with dual-energy X-ray absorptiometry (DXA) of the lumbar spine and femoral neck and with markers of bone remodelling including receptor activator of nuclear factor kappa-Β ligand (RANKL), osteoprotegerin (OPG), C-terminal telopeptide (CTX), and sclerostin. Results were compared with those from 12 postmenopausal women with osteoporosis and 12 postmenopausal women with normal bone mineral density. Results The BPs investigated included zoledronate, alendronate, pamidronate, clodronate and neridronate. Zoledronate and alendronate showed a tendency to perform best as compared to neridronate and the placebo effect with respect to femoral neck, lumbar spine, total hip, and total body in terms of Bone Mass Density (gr/cm2). The statistical analysis of the biochemical markers of bone metabolism revealed overall significant differences between the three groups only for RANKL and OPG/RANKL Conclusions BPs and in particular, zolendronate, were quite effective in the treatment of osteoporosis. These findings suggested that bisphosphonates are still a front-line treatment of osteoporosis in TM. Patients with TM do not have a higher probability of suffering from osteoporosis from the general population. However, some markers of osteoclast activity differ between patients with TM and osteoporosis, indicating possibly differences in terms of anti-osteoporotic treatment. The lack of significant differences among the three groups in regards to the levels of CTX and sclerostin may indicate the potential efficacy of the current osteoporotic treatment also for TM patients.

Εισαγωγή. Η ομόζυγη β-Μεσογειακή Αναιμία είναι μια κληρονομική νόσος, που προκαλεί διαταραχή στη σύνθεση της αιμοσφαιρίνης. Τα τελευταία χρόνια οι ασθενείς έχουν αυξημένο προσδόκιμο επιβίωσης, με αποτέλεσμα να έρχονται αντιμέτωποι με πολλά καινούργια προβλήματα υγείας, ιδίως ενδοκρινοπάθειες και χαμηλή οστική πυκνότητα που συνήθως απαντώνται σε μεγαλύτερες ηλικακές ομάδες. Σκοπός τα παρούσας μελέτης ήταν σε ένα πρώτο επίπεδο να αναλύσουμε με συστηματικό τρόπο τα βιβλιογραφικά δεδομένα της θεραπείας και κυρίως το ρόλο των διφωσφονικών σε αυτούς τους ασθενείς. Σε ένα δεύτερο επίπεδο με τη χρήση συγχρονικής έρευνας ήταν να εκτιμηθούν οι δείκτες οστικού μεταβολισμού σε ασθενείς με ομόζυγη β-Μεσογειακή Αναιμία και να γίνει σύγκρισή τους με ασθενείς με οστεοπόρωση καθώς και με υγιή πληθυσμό, στην προσπάθεια να ανακαλυφθούν νέοι τρόποι θεραπευτικής παρέμβασης. Μέθοδοι Αρχικά έγινε συστηματική ανασκόπηση της βιβλιογραφίας για άρθρα σχετικά με τη Μεσογειακή Αναιμία και την οστεοπόρωση. Οι συστάσεις της Preffered Reporting Items for Systematic Reviews and Meta-Analyses (PRISMA) χρησιμοποιήθηκαν για καθοδηγήσουν τη συγκεκριμένη μετα-ανάλυση Το υλικό αναζητήθηκε στις ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων Pumbed και στην καταγραφή τυχαιοποιημένων κλινικών δοκιμών της Cohrane μέχρι 31 Μαρτίου 2017 για άρθρα σχετικά με τη Μεσογειακή Αναιμία και τα διφωσφονικά . Στη συνέχεια 64 ασθενείς με Μεσογειακή Αναιμία (32 άνδρες και 32 γυναίκες) μελετήθηκαν σε πρωτογενή μελέτη συσχέτισης από τη Μονάδα Μεσογειακής Αναιμίας της Α’ Πανεπιστημιακής Κλινικής ΕΚΠΑ στο ΓΝ Παίδων «Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ». Οι ασθενείς εκτιμήθηκαν με μέτρηση διπλής ενεργειακής απορρόφησης (DXA) και ακολούθως έγινε μέτρηση των δεικτών οστικού μεταβολισμού, δηλαδή του receptor activator of nuclear factor kappa-Β ligand (RANKL), osteoprotegerin (OPG), C-terminal telopeptide (CTX), και sclerostin. Ακολούθως, έγινε σύγκριση των αποτελεσμάτων με 12 μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με οστεοπόρωση και 12 μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες χωρίς οστεοπόρωση. Αποτελέσματα Τα διφωσφονικά τα οποία μελετήθηκαν ήταν το ζολενδρονικο οξύ, η αλενδρονάτη, η παμιδρονάτη, η νεριδρονάτη και η κλοδρονάτη. Το ζολενδρονικό οξύ και η αλενδρονάτη, έδειξαν μια τάση να έχουν καλύτερα αποτελέσματα, στην οστική πυκνότητα στο ισχίο, στην οσφυική μοίρα της σπονδυλικής στήλης και στο σκελετό, σε σχέση με τη νεριδρονάτη και το εικονικό φάρμακο. Η ανάλυση των δεικτών οστικού μεταβολισμού στην πρωτογενή μελέτη δεν έδειξε στατιστικά σημαντική διαφορά με εξαίρεση τον RANKL και το λόγο OPG/RANKL. Συμπεράσματα Από την μετα-ανάλυση φάνηκε ότι τα διφωσφονικά εξακολουθούν να αποτελούν την πρώτη γραμμή θεραπείας και ιδίως το ζολενδρονικό οξύ. Από την πρωτογενή μελέτη φάνηκε ότι οι ασθενείς με Μεσογειακή Αναιμία δε διέφεραν στατιστικά σημαντικά στην οστεοπόρωση σε σχέση με το γενικό πληθυσμό. Οι διαφορές σε κάποιους δείκτες οστεοκλαστικής δραστηριότητας πιθανόν να αποδίδονται στην αντιοστεοπορωτική αγωγή. Το εύρημα αυτό μπορεί να υποδηλώνει νέες δυνατότητες θεραπευτικής παρέμβασης σε αυτή την ομάδα ασθενών. Η απουσία στατιστικά σημαντικής διαφοράς όσον αφορά στο CTX και στη σκληροστίνη, πιθανόν να υποδηλώνει τη δυνατότητα χρησιμοποίησης της υπάρχουσας αγωγής και σε ασθενείς με Μεσογειακή Αναιμία.