Οργάνωση των χώρων ταφής στην αρχαία Μακεδονία: από την πρώιμη εποχή του σιδήρου έως την ελληνιστική περίοδο

Abstract

Subject of my dissertation is the study of the organization of ancient burial grounds of ancient Macedonia, during the 1st millennium B.C. More specifically, 77 cemeteries are presented and treated analytically, divided in eight geographical sub-regions (western Macedonia, Pieria, Bottiaia, Almopia, Axios area, Thermaic gulf area, Chalkidike, eastern Macedonia). Synthesis of the data is attempted in the context of four chronological periods (early iron age - early archaic (1000-600 B.C.), archaic (600-480 B.C.), classic (480-350 B.C.) and late classic – hellenistic (350-150 B.C.). Aim of this broad geographical and chronological focus is the formation of a representative picture for every region and period examined, with the identification of common traits and differences between the various regions, as well as for Macedonia as a whole. Basic themes are the incorporation of cemeteries in the broader landscape and their spatial relationship with the settlements, their size and period of use, intra-cemetery spatial arrangement of graves, the use of burial tumuli, orientation rules, demographical features, burial practices and typology, burial goods and marking of graves, as well as non-funeral structures inside cemeteries. Furthermore, among the broader themes examined are the existence of burial clusters with special character and limited access inside the broader cemeteries, the social roles and identities expressed through burial practices and the connection between the data emerging from the study of ancient burial grounds and social reality.

Αντικείμενο της διατριβής αποτελεί η μελέτη της οργάνωσης των χώρων ταφής στην αρχαία Μακεδονία κατά την 1η χιλιετία π.Χ. Συγκεκριμένα, σε αυτή παρουσιάζονται και πραγματεύονται αναλυτικά 77 νεκροταφεία της Μακεδονίας, κατανεμημένα σε οκτώ επί μέρους γεωγραφικές υποενότητες (δυτική Μακεδονία, Πιερία, Βοττιαία, Αλμωπία, περιοχή Αξιού, περιοχή Θερμαϊκού κόλπου, Χαλκιδική, ανατολική Μακεδονία). Η σύνθεση των δεδομένων επιχειρείται ανά χρονολογική περίοδο (πρώιμη eποχή σιδήρου - πρώιμη αρχαϊκή (1000-600 π.Χ.), αρχαϊκή (600-480 π.Χ.), κλασική (480-350 π.Χ.) και ύστερη κλασική – ελληνιστική (350-150 π.Χ.). Στόχος της ευρείας αυτής γεωγραφικής και χρονολογικής προσέγγισης, είναι να προκύψει μια αντιπροσωπευτική εικόνα για κάθε επί μέρους εξεταζόμενη περιοχή και περίοδο, με παράλληλη ανίχνευση κοινών στοιχείων και διαφοροποιήσεων ανάμεσα στις εξεταζόμενες περιοχές, αλλά και για τον χώρο της Μακεδονίας στο σύνολο του. Οι βασικές θεματικές ενότητες που εξετάζονται είναι η ένταξη των νεκροταφείων στο ευρύτερο τοπίο και η χωρική τους σχέση με τους οικισμούς, το μέγεθος και η διάρκεια χρήσης τους, η διάταξη και ανάπτυξη των τάφων σε επίπεδο νεκροταφείου, η χρήση των ταφικών τύμβων,οι κανόνες προσανατολισμού, τα δημογραφικά στοιχεία, οι ταφικές πρακτικές και η τυπολογία, η κτέριση και σήμανση των τάφων, καθώς και οι μη ταφικές κατασκευές εντός των χώρων ταφής. Επιπρόσθετα, στα γενικότερα ζητήματα που εξετάζονται στα πλαίσια της μελέτης περιλαμβάνονται η ύπαρξη ταφικών συστάδων με διακριτό χαρακτήρα και περιορισμένη προσβασιμότητα εντός των ευρύτερων νεκροταφείων, οι κοινωνικοί ρόλοι και ιδιότητες που προβάλλονται μέσα από τις ταφικές πρακτικές και η σύνδεση των στοιχείων που προκύπτουν από τη μελέτη των χώρων ταφής με την εκάστοτε κοινωνική πραγματικότητα.