Αγγελική Βαρελλά: το συγγραφικό έργο και η συμβολή της στην προώθηση της παιδικής/νεανικής λογοτεχνίας: διακειμενικότητα, χιούμορ, αφηγηματικές τεχνικές στο λογοτεχνικό της έργο

Abstract

In the present thesis, while investigating the literary works and actions of Angeliki Varella for the promotion of children’s literature during the period 1966 - 2013, we attempted to present a comprehensive and coherent picture of her life project and her contribution to children’s literature. Through archival research, bibliography research and interviews we traced elements for her participation in Journals for children and young people, for her involvement in the Women's Literary Society and in the Circle of the Greek Children’s Book, for her contribution to the Journal Diadromes (Routes) (1986- ), as well as her rounds of visits to schools for the promotion of book reading. For the analysis of her prose project we relied on the theory of literature, such as narratology, poetics, intertextuality and humour theories. Relationality with distinguished creators in modern Greek literature, and also among the writer’s own works in some cases, could be figured in various ways as we studied intertextuality in the author’s works. With the use of verbal and referential humour, of irony, of satire, of humouristic titles and of humourous characters the author offers optimistic pictures of life to the child or the young reader, aiming at the same time at the encouragement of their critical thinking. By applying contemporary narrative theory and mainly Gerard Genette’s theory based on the three categories of ‘tense’, ‘mood’, and ‘voice’, we analysed texts of the author, we detected a wide repertoire of her narrative options and focused on the literary qualities of her texts. In conclusion, by studying and classifying Angeliki Varella’s texts in genres, by identifying characteristics in connection always with the main trends of children’s literature, by analyzing intertextual and humorous utterances, as well as narrative techniques in her texts, we proved that the author in her literary work, while comprising a numerous array of texts, puts emphasis not only on the ‘what’, the content, but also on the ‘how’, the literariness of her works. Angeliki Varella abhors establishing a typical communication with the readers of her texts. At the same time, she is interested in their delightment, their entertainment and the enhancement of their reading ability, the strengthening of their ties with the book and them being creative and energetic readers.

Στην παρούσα διδακτορική διατριβή εξετάζοντας το συγγραφικό έργο και τη δραστηριοποίηση της Αγγελικής Βαρελλά στο χώρο της Παιδικής Λογοτεχνίας κατά το χρονικό διάστημα 1966-2013, επιχειρήσαμε την παρουσίαση μιας συνολικής, συγκροτημένης εικόνας του έργου της και της συμβολής της στην προώθηση της Παιδικής Λογοτεχνίας. Με βιβλιογραφική και αρχειακή έρευνα αλλά και με τη μέθοδο της συνέντευξης εντοπίσαμε στοιχεία για τη συνεργασία της συγγραφέως με περιοδικά που απευθύνονταν σε παιδιά και νέους, για τη δράση της στη Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά, στον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, όπως και στο περιοδικό Διαδρομές (1986- ), αλλά και για τις επισκέψεις της σε σχολεία και βιβλιοθήκες. Για την ανάλυση του πεζογραφικού της έργου βασιστήκαμε στη θεωρία της λογοτεχνίας, όπως η αφηγηματολογία, η θεωρία της πρόσληψης, η ποιητική, η διακειμενικότητα, αλλά και σε θεωρίες του χιούμορ. Μελετώντας τη διακειμενικότητα σε έργα της συγγραφέως, διαπιστώθηκε η διαλογικότητά της με καταξιωμένους δημιουργούς της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, αλλά και μεταξύ των έργων της συγγραφέως σε ορισμένες περιπτώσεις. Με τη χρήση του λεκτικού και του καταστασιακού χιούμορ, της ειρωνείας, του σατιρικού λόγου, της χιουμοριστικής τιτλοφόρησης, όπως και με την παρουσία των χαρακτήρων που διαθέτουν χιούμορ, η συγγραφέας προβάλλει μια αισιόδοξη στάση ζωής στο μικρό ή νεαρό αναγνώστη, αποβλέποντας ταυτόχρονα στην άσκηση της κριτική του ικανότητας. Βασιζόμενοι κυρίως στη θεωρία του Gerard Genette σχετικά με τις τεχνικές της αφήγησης («χρόνος», «τρόπος», «φωνή»), αναλύσαμε κείμενα της συγγραφέως και διαπιστώσαμε την ποικιλία των αφηγηματικών επιλογών και τη λογοτεχνικότητα των κειμένων. Συμπερασματικά, με την ειδολογική κατάταξη και τη μελέτη του πεζογραφικού έργου της Αγγελικής Βαρελλά, με την ανίχνευση των χαρακτηριστικών του σε συνάφεια πάντοτε με τα γνωρίσματα και τις τάσεις της Παιδικής Λογοτεχνίας, με την παρουσίαση και την ανάλυση των διακειμένων, των χιουμοριστικών εκφωνημάτων και των αφηγηματικών τεχνικών του, διαφάνηκε η ευρύτητα και ο πλούτος του έργου ενώ ακόμη αποδείχθηκε πως η συγγραφέας αποδίδει σημασία, όχι μόνο στο «τι», στο περιεχόμενο, αλλά και στο «πώς», στη λογοτεχνικότητα των έργων της. Η Αγγελική Βαρελλά αποστρέφεται μια τυπική επικοινωνία με τον αναγνώστη και ενδιαφέρεται για την τέρψη του και την ψυχαγωγία του, για τον προβληματισμό του, για την ενίσχυση των δεσμών του με το βιβλίο και για την ενεργητική, δημιουργική του ανάγνωση.