Η εκπαίδευση στην κοινωνική εργασία στην Ελλάδα: ιστορική εξέλιξη και σύγχρονη πραγματικότητα

Abstract

The present thesis focuses on the establishment and evolution of social work education in Greece during the period 1937-2017. The research methods used are of qualitative nature and more specifically semi-structured interviews and archival research. Twenty-five persons, three Presidents of SKLE (National Association of Social Workers) and twenty-two academics of social work and related sciences, who have been engaged or participate or influence the evolution of social work education in Greece, participated in this study. Research outcomes shows that social work education in Greece, as in other countries, emerged as response to major social needs and started as education of welfare agents. The first educational attempt of 1937 was interrupted by Second World War, who’s dramatic consequences pointed out the need of the re-emergence of social work education. The parallel function of five Schools of Social Welfare (American College, HEN, VEI, Diaconisses, EPAA), which, despite of their differences managed to achieve a common context of education, changed in 1973 and ended in 1983. The later establishment of three Departments of Social Work (ΚΑΤΕ-ΚΑΤΕΕ-ΤΕΙ at Iraklio, Patra, Athens) in the context of technological education, and one in the university context (DUTh) afterwards, opened a new chapter in social work education in Greece. The study also showed that international influences, especially American, along with women’s role were among the most critical factors that contributed to the emergence, establishment and development of social work education. Its historical evolution is divided in three periods (1937-1973, 1973-1996, 1996-), which reflect a developmental, qualitatively and quantitatively, way. This is documented by the gradual increase of educational units and duration of programs, the production of native educational stuff of social work, the integration of the studies in the university context, the production of teaching material, the development of research, postgraduate and doctoral studies. The current period of social work education, has been affected by the fiscal austerity and shaped by the recent regulations of “Athina” plan, is characterized by a number of challenges regarding the educational program, practice placement, postgraduate programs, research, human capital and collectiveness. Based on the aforementioned, the prospects of social work education appear to be uncertain, which increase the need for collective action of the academic, professional and student communities in Greece. The action has to be defensive against the current threats, which are striking long-lasting achievements, and aggressive for the accomplishment of exclusively and united social work university education.

Η διδακτορική διατριβή πραγματεύεται την ανάδυση και εξέλιξη της εκπαίδευσης στην κοινωνική εργασία στην Ελλάδα το χρονικό διάστημα 1937-2017. Στο πλαίσιο της διεξήχθη έρευνα, ποιοτικής μεθόδου με βασικά ερευνητικά εργαλεία την ημι-δομημένη συνέντευξη και την έρευνα αρχείου. Στην έρευνα μετέχουν είκοσι-πέντε άτομα, τρεις πρόεδροι του ΣΚΛΕ και είκοσι-δύο ακαδημαϊκοί της επιστήμης της κοινωνικής εργασίας αλλά και συναφών επιστημονικών κλάδων που σχετίστηκαν άμεσα, μετείχαν ενεργά ή επηρέασαν, την εξέλιξη της εκπαίδευσης της κοινωνικής εργασίας στην Ελλάδα. Τα ευρήματα της έρευνας κατέδειξαν ότι η εκπαίδευση της κοινωνικής εργασίας στην Ελλάδα, όπως συνέβη και σε άλλες χώρες, εμφανίστηκε ως απόκριση σε οξυμένες κοινωνικές ανάγκες και πραγματώθηκε με την εκπαίδευση στελεχών κοινωνικής πρόνοιας. Η πρώτη εκπαιδευτική προσπάθεια του 1937 διεκόπη λόγω του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι δραματικές επιπτώσεις του οποίου ανέδειξαν την ανάγκη επανεμφάνισής των σπουδών κοινωνικής εργασίας. Η πολυετής συνθήκη της παράλληλης λειτουργίας πέντε Σχολών (Κολεγίου, ΧΕΝ, ΒΕΙ, Διακονισσών, ΕΠΑΑ) κοινωνικής πρόνοιας, οι οποίες παρά τις αποκλίσεις των προγραμμάτων σπουδών τους, προσπαθούσαν να ακολουθούν συγκλίνουσα πορεία, που τροφοδοτούνταν και από έναν άτυπο ανταγωνισμό μεταξύ τους, άλλαξε το 1973 και έπαυσε οριστικά το 1983. Η σταδιακή ίδρυση και λειτουργία τριών Τμημάτων κοινωνικής εργασίας (ΚΑΤΕ-ΚΑΤΕΕ-ΤΕΙ Ηρακλείου, Πάτρας και Αθήνας) στο πλαίσιο της τεχνολογικής εκπαίδευσης και στη συνέχεια ενός ακόμη σε πανεπιστημιακό πλαίσιο (ΔΠΘ), άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο για τις σπουδές κοινωνικής εργασίας στην Ελλάδα.Στην ανάδυση, εδραίωση και εξέλιξη της εκπαίδευσης της κοινωνικής εργασίας στην Ελλάδα συνέβαλαν αφενός διεθνείς επιρροές, επικρατέστερη από τις οποίες αναδεικνύεται η αμερικανική, και αφετέρου το γυναικείο φύλο. Η ιστορική της εξέλιξη διακρίνεται σε τρεις περιόδους (1937-1973, 1973-1996, 1996-), που αντανακλούν μια αναπτυξιακή, ποσοτικά και ποιοτικά, πορεία. Αυτή τεκμηριώνεται από τη σταδιακή αύξηση των μονάδων εκπαίδευσης, της διάρκειας των προγραμμάτων σπουδών, την παραγωγή γηγενούς διδακτικού προσωπικού κοινωνικής εργασίας, την ένταξη των σπουδών στο πανεπιστημιακό πλαίσιο, την παραγωγή διδακτικού υλικού κοινωνικής εργασίας, την ανάπτυξη της έρευνας, μεταπτυχιακού και διδακτορικού κύκλου σπουδών. Η σύγχρονη πραγματικότητα της εκπαίδευσης της κοινωνικής εργασίας στην Ελλάδα, επηρεασμένη από τη σύγχρονη δημοσιονομική λιτότητα και διαμορφωμένη από τις πρόσφατες ρυθμίσεις του σχεδίου «Αθηνά», χαρακτηρίζεται από ένα πλήθος προκλήσεων αναφορικά με τα προγράμματα σπουδών, την πρακτική άσκηση, τις μεταπτυχιακές σπουδές, την έρευνα, το ανθρώπινο δυναμικό και τη συλλογικότητα. Βάσει αυτών οι προοπτικές των σπουδών κοινωνικής εργασίας στην Ελλάδα εμφανίζονται αβέβαιες, και επιτείνουν την ανάγκη για συλλογική δράση της ακαδημαϊκής, επαγγελματικής και φοιτητικής κοινότητας της κοινωνικής εργασίας στην Ελλάδα. Δράση αφενός αμυντική προς τις σύγχρονες απειλές που πλήττουν κατακτήσεις μακρόχρονων αγώνων και αφετέρου επιθετική για την επίτευξη ενιαίας πανεπιστημιακής εκπαίδευσης.