Η κοινωνική εργασία με άτομα με αναπηρία στον τομέα της απασχόλησης: ευκαιρίες και περιορισμοί στην περιφέρεια Αν. Μακεδονίας - Θράκης

Abstract

This thesis focuses on social work and the disabled people integration into employment. Its purpose is to explore the opportunities, the prospects, the difficulties and the obstacles that arise regarding the employment of the disabled people. It focuses on social work with disabilities and the employment prospects of the disabled people, through the social workers’ and job counsellors’ interventions in Eastern Macedonia and Thrace.The study is based on the theoretical and methodological tools of social work, while the innovation of this thesis lies in the way in which the working environment and its impact on the disabled people quality of life are explored through empowering in depth interviews with them and the professionals involved, in the light of social work.The theoretical part forms an extensive study of the relevant bibliography, highlights both the evolution of the perceptions on disability from moral into the social model and the view of disability as a punishment to the process of social inclusion, human and social rights and the elimination of inequalities and social exclusion.The theoretical perspectives and approaches of social work are discussed in the light of the rights of the disabled people, the right to work and social inclusion.The classification and the emergence of social work approaches, through two fundamental theoretical pillars those of liberal and radical perspectives put an emphasis on the importance of the "personal well-being", on the uniqueness of every single person and on the emergence of “equal opportunities”, as emphasized by the liberal perspective, as well as the emphasis on social rights and social change, as the radical view invokes. The gender perspective is also studied in the light of the feminist theory and the concept of empowerment as an intervention process, while the empowering model of intervention and the development of social skills for the disabled people integration into employment are presented.The research part focuses on a program introduced by the ministry of labour, whose aim was to integrate disabled people into the labour market. It is based on the qualitative methodology of data production and analysis and uses as a basic research method the semi-structured in-depth interview. The sample consisted of ten (10) OAED labor consultants (mainly social workers) who were all the workers in the region of Eastern Macedonia and Thrace and fifteen (15) disabled persons who joined the OAED programs to promote employment and who were selected and proposed to the researcher by the work counselors. Emerging issues from the qualitative analysis may have been analyzed and they have contributed to the improvement of the disabled people’s quality of life, as well as the development of the social workers’ professional role, in particular within the services aiming to disabled people’s inclusion to employment.

Η παρούσα διατριβή εστιάζει στην Κοινωνική εργασία και την ένταξη αναπήρων στην απασχόληση. Σκοπός της είναι η διερεύνηση των ευκαιριών, των προοπτικών, των δυσκολιών και των εμποδίων που προκύπτουν αναφορικά με την απασχόληση των αναπήρων. Επικεντρώνεται στην κοινωνική εργασία με αναπηρία και στις προοπτικές απασχόλησης των αναπήρων, μέσω των παρεμβάσεων των κοινωνικών λειτουργών και των συμβούλων εργασίας στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη. Η μελέτη του ζητήματος βασίζεται στα θεωρητικά και τα μεθοδολογικά εργαλεία της Κοινωνικής εργασίας, ενώ η καινοτομία της παρούσας διατριβής έγκειται στον τρόπο με τον οποίο διερευνάται το εργασιακό περιβάλλον και η επίδρασή του στην ποιότητα ζωής των αναπήρων, υπό το πρίσμα της κοινωνικής εργασίας, όπως αναδεικνύεται μέσα από το λόγο των επαγγελματιών που υπηρετούν και των αναπήρων που εντάχθηκαν σε προγράμματα προώθησης στην απασχόληση της . Το θεωρητικό μέρος ακολουθεί εκτενή μελέτη της συναφούς βιβλιογραφίας και αναδεικνύει αφενός την εξέλιξη της αντίληψης για την αναπηρία απ΄το ηθικό στο κοινωνικό μοντέλο και από την άποψη ότι η αναπηρία αποτελεί τιμωρία στην διαδικασία της κοινωνικής ένταξης, των δικαιωμάτων, και της άρσης των ανισοτήτων και του κοινωνικού αποκλεισμού. Συζητώνται οι θεωρητικές οπτικές και προσεγγίσεις της κοινωνικής εργασίας για την ανάδειξη των δικαιωμάτων των αναπήρων, του δικαιώματος στην εργασία και την κοινωνική ένταξη. Η ταξινόμηση και η ανάδειξη των προσεγγίσεων της κοινωνικής εργασίας, μέσα από δύο βασικούς θεωρητικούς πυλώνες της φιλελεύθερης (liberal) και της ριζοσπαστικής (radical) οπτικής, διευκολύνει τη θεωρητική συζήτηση αναφορικά με τη σημασία της ‘προσωπικής ευμάρειας’, της μοναδικότητας και της ανάδειξης ‘ισων ευκαιριών’, όπως υπογραμμίζει η φιλελεύθερη οπτική, αλλά και της ‘περί εκ βάθρων αποδόμησης των συνθηκών καταπίεσης και αδρανοποίησης των αναπήρων’ όπως επικαλείται η ριζοσπαστική οπτική. Μελετάται επίσης, η διάσταση του φύλου υπό το πρίσμα της φεμινιστικής θεωρίας και η έννοια της ενδυνάμωσης ως διαδικασία παρέμβασης, ενώ παρουσιάζεται το ενδυναμωτικό μοντέλο παρέμβασης και η ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων για την ένταξη των αναπήρων στην απασχόληση. Το ερευνητικό μέρος εστιάζει στη μελέτη ενός προγράμματος του υπουργείου εργασίας, το οποίο στόχο έχει την ένταξη των αναπήρων στην αγορά εργασίας. Βασίζεται στην ποιοτική μεθοδολογία παραγωγής και ανάλυσης δεδομένων και χρησιμοποιεί ως βασική ερευνητική μέθοδο την ημι δομημένη σε βάθος συνέντευξη. Το δείγμα αποτέλεσαν δέκα (10) εργασιακοί σύμβουλοι του ΟΑΕΔ (κυρίως κοινωνικοί λειτουργοί) οι οποίοι ήταν και το σύνολο των εργαζομένων στην περιφέρεια της Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης και δεκαπέντε (15) ανάπηροι που εντάχθηκαν στα προγράμματα του Ο.Α.Ε.Δ. για την προώθηση στην απασχόληση και οι οποίοι επιλέχθηκαν και προτάθηκαν στον ερευνητή από τους εργασιακούς συμβούλους. Σημαντικά ζητήματα γεννώνται και αναλύονται τα οποία αφορούν σε χρήσιμες οπτικές και συσχετισμούς, που μπορούν να συμβάλουν στην βελτίωση της ποιότητας ζωής των αναπήρων, καθώς και στην αλλαγή του επαγγελματικού ρόλου των επαγγελματιών κοινωνικών λειτουργών.