Ανάπτυξη μεθοδολογίας αποτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων από παρεμβάσεις με στόχο την τουριστική ανάπτυξη

Abstract

Tourism is one of the largest and most rapidly developing economic sectors worldwide with direct effects on the social, cultural, educational and economic aspects of communities; thus a key driver of socio-economic progress. Tourism can however affect negatively the natural environment on both a local and a global scale through transportation, accommodation and tourism related activities. On this basis, it is important for the tourism industry to consider its environmental impacts since it is largely dependent on the natural environment (clean water, clean air, pleasant weather, ecosystem quality). The present thesis aims to promote a generic methodological framework for the appraisal of tourism’s environmental burden in defined areas of concentrated tourism (DACT). The methodological approach presented herein is based on principles of Environmental Indicators (EI), Life Cycle Assessment (LCA) and Multicriteria Analysis (MCA). The Tourism Environmental Composite Indicator (TECI), which is composed of normalized key performance sub-indices, has been formulated for the assessment of the combined environmental pressure; certain sub-indices emanate directly from field data (accommodation facilities, means of tourists’ transportation), such as energy consumption per m2 or water consumption per guest night, whereas the rest form the outcome of the LCA such as CO2–eq. emissions per m2 or CO2–eq. emissions per guest night. TECI enables the characterization of tourism environmental sustainability for a DACT in a holistic way. The development and implementation of the co-pressure normalized indicator concept presents considerable potential for use in aiding the decision-making of tourism planners and policy makers in a variety of tourism contexts and in multiple environmental pressures. Rather than studying environmental pressures separately for planning and environmental sustainability considerations, the possibility of viewing combined pressure in an easy-to-comprehend index is being hereby demonstrated. Based on TECI results for a DACT, the holistic methodological approach is supplemented by the Multi-Criteria Analysis (MCA) for the promotion of environmental sustainability improvement measures and strategies. It should also be mentioned that MCA enables taking into account interactions between tourism and climate change. More specifically, the proposed methodological framework has been successfully employed in a real life tourism destination of Northern Greece, Chalkidiki.

Ο τουρισμός είναι μία από τις μεγαλύτερες και ταχέως αναπτυσσόμενες οικονομικές δραστηριότητες παγκοσμίως με άμεσες επιπτώσεις σε κοινωνικό, πολιτιστικό, εκπαιδευτικό και οικονομικό επίπεδο μίας κοινότητας και επομένως μια βασική κινητήρια δύναμη της κοινωνικο-οικονομικής εξέλιξης. Από την άλλη πλευρά, ο τουρισμός επιφέρει αρνητικές συνέπειες στο φυσικό περιβάλλον τόσο σε τοπικό επίπεδο, όσο και σε παγκόσμια κλίμακα, μέσω των υπηρεσιών διαμονής των τουριστών, των μετακινήσεών τους και των δραστηριοτήτων που συμμετέχουν. Στη βάση αυτή, είναι σημαντικό για την τουριστική βιομηχανία να εξετάσει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της, δεδομένου ότι η πορεία της εξαρτάται άμεσα από την κατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος (καθαρό νερό, καθαρός αέρας, ευχάριστο κλίμα, ποιότητα του οικοσυστήματος). Σε αυτό το πλαίσιο, αντικείμενο της παρούσας διατριβής αποτελεί η ανάπτυξη ενός ολιστικού μεθοδολογικού πλαισίου για την αποτίμηση της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης που προκαλείται από τον τουρισμό σε περιοχές με σημαντική τουριστική δραστηριότητα. Το προτεινόμενο πλαίσιο συνδυάζει το θεωρητικό υπόβαθρο των Περιβαλλοντικών Δεικτών, της Ανάλυσης Κύκλου Ζωής (ΑΚΖ) και της Πολυκριτηριακής Ανάλυσης. Κατ’ αρχάς αναπτύχθηκε ο σύνθετος δείκτης περιβαλλοντικής αειφορίας τουρισμού (Tourism Environmental Composite Indicator–TECI). Ο TECI αποτελείται από κανονικοποιημένους δείκτες, όπου ορισμένοι προκύπτουν άμεσα από τα δεδομένα (ξενοδοχεία, μετακινήσεις τουριστών κ.λπ.), όπως π.χ. κατανάλωση ενέργειας ανά m2 ή κατανάλωση νερού ανά ατομοδιανυκτέρευση, ενώ οι υπόλοιποι προκύπτουν από την ΑΚΖ που χρησιμοποιείται στο πλαίσιο του ολιστικού μεθοδολογικού πλαισίου, όπως π.χ. εκπομπές CO2-eq ανά m2 ή εκπομπές CO2-eq ανά ατομοδιανυκτέρευση. Με τη χρήση του σύνθετου αυτού δείκτη επιτυγχάνεται ο χαρακτηρισμός της περιβαλλοντικής αειφορίας για μια περιοχή με έντονη τουριστική δραστηριότητα (Defined Area of Concentrated Tourism – DACT) με έναν ολιστικό και ευκατανόητο τρόπο. Σε μία τέτοια περιοχή υπάρχουν πολλές περιβαλλοντικές πιέσεις. Ο TECI επιτρέπει στο λήπτη απόφασης να λαμβάνει υπόψη για το σχεδιασμό στρατηγικών τις διαφορετικές διαστάσεις των περιβαλλοντικών πιέσεων με ένα συνδυασμένο τρόπο και όχι με την αποτίμηση συγκεκριμένων περιβαλλοντικών πιέσεων της τουριστικής δραστηριότητας ξεχωριστά. Στη βάση των αποτελεσμάτων του TECI για την υπό εξέταση DACT και με τη χρήση του θεωρητικού υποβάθρου της ΑΚΖ, το ολιστικό μεθοδολογικό πλαίσιο συμπληρώνεται από την Πολυκριτηριακή Ανάλυση για τη λήψη κατάλληλων μέτρων και την επιλογή στρατηγικών βελτίωσης της περιβαλλοντικής αειφορίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Πολυκριτηριακή Ανάλυση επιτρέπει να ληφθούν υπόψη και αλληλεπιδράσεις της τουριστικής δραστηριότητας με το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής. Η προτεινόμενη μεθοδολογική προσέγγιση εφαρμόστηκε με επιτυχία για τη Χαλκιδική.