Η συμβολή των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην αειφόρο τουριστική ανάπτυξη: εκτίμηση του οικολογικού αποτυπώματος στα ξενοδοχεία της Ελλάδας

Abstract

Scope of this Ph.D. Thesis is the contribution of Renewable Energy Sources to the Sustainable Tourism Development. Principally, the Thesis focuses on the assessment of the Ecological Footprint and it’s components (energy, water, waste and soil), within the Hellenic Hotel Sector, nationally and per accommodation typology (stars) for the period 1990-2012.The main goal of this research activity, is to identify and determine, on a methodological basis, the Tourism Ecological Footprint in the Hellenic hotel sector in relation to the hotel category, and investigate through a questionnaire (Field Research), the effects caused by the introduction and use of Renewable Energy Sources (RES) within the Hellenic hotel industry (4 & 5 star hotels), and the view of the hoteliers in terms of the Tourism Ecological Footprint.The research aim is to draw conclusions related to the leverage of the hotel sector through the implementation and use of RES, in terms of the effect and ultimate contribution of RES on the sustainability of the Hotel Sector, and in general, on the sustainability of the tourism industry itself.Initially, through the theoretical background, an introductory approach is carried out on the research object and the methodological approaches of tourism development are registered. A thorough analysis takes place on the association of RES with climate change, sustainable growth and finally on sustainable tourism development, at global, European, national and local level, and conclusions are drawn. The approach on the specific theoretical goal of the research object is executed on the basis of an expanded framework of academic and bibliographic references, findings, research, studies, reports and conclusions of international research centers (universities, institutes, specialized agencies, etc.) and conferences.Furthermore, through the special research framework, the methodological framework of assessing the tourism ecological footprint within the Hellenic hotel sector is recorder, and the related field research in the hospitality industry (2015) is executed, through the use of a questionnaire and the related statistical application of stratified random sampling, in order to examine the Research Hypothesis (individual research objectives), related to the contribution of RES to the sustainability of hotels and the sustainable development of the Hellenic tourism industry in general.The results of the empirical framework in conjunction with the conclusions of the theoretical background, allows us to highlight the necessity to design and implement a new endogenous integrated tourism model, that will provide factual answers and develop a growth strategy, related to the perceived pathogenies, uncertainties and failures of today’s tourism product, as indeed this product is burdened by environmental and economic pressures generated from climate change and the global economic and migration crisis, respectively.Finally, this Thesis aims to contribute to the research community and within this context, conclusions are drawn and proposals are recommended on tourism policy that improve the tourism ecological footprint within the Hellenic hotel sector, in order to build a comprehensive energy governance plan for the tourism product, through the use and implementation of RES, targeting to save energy, to achieve optimal management of resources (water, energy, food) and promote recycling by-products, under today’s revolving economy.

Αντικείμενο της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η συμβολή των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην αειφόρο τουριστική ανάπτυξη. Ειδικότερα, η έρευνα εστιάζεται στην εκτίμηση του τουριστικού οικολογικού αποτυπώματος και των συνιστωσών του (ενεργειακό, υδάτινο, στερεών αποβλήτων και εδαφικό) στα ξενοδοχειακά μέσα διαμονής σε εθνικό επίπεδο και ανά τυπολογία καταλύματος (αστέρια) για τη χρονική περίοδο 1990-2012.Ο κύριος στόχος της έρευνας είναι να καθοριστεί ο μεθοδολογικός προσδιορισμός του τουριστικού οικολογικού αποτυπώματος στα ελληνικά ξενοδοχεία σε σχέση με την κατηγορία τους και να διερευνηθούν, μέσω ερωτηματολογίου (έρευνας πεδίου), οι επιδράσεις που προκαλούν η εισαγωγή και η χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) στον ξενοδοχειακό κλάδο της Ελλάδας (ξενοδοχεία 4 και 5 αστέρων), καθώς και η άποψη των ξενοδόχων σε ότι αφορά το τουριστικό οικολογικό αποτύπωμα. Σκοπός είναι να εξαχθούν συμπεράσματα σε σχέση με την επιδιωκόμενη μόχλευση των ξενοδοχείων με τον κλάδο των ΑΠΕ σε ότι αφορά την επίδραση που τελικά μπορεί να έχουν η εισαγωγή και η χρήση των ΑΠΕ στην αειφορία των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων και γενικότερα στην αειφορία του τουριστικού κλάδου.Αρχικά, μέσω του θεωρητικού υπόβαθρου πραγματοποιείται εισαγωγική θεώρηση στο αντικείμενο της έρευνας και καταγραφή των μεθοδολογικών προσεγγίσεων της τουριστικής ανάπτυξης. Αναλύονται διεξοδικά η συσχέτιση των ΑΠΕ με την κλιματική αλλαγή, την αειφόρο ανάπτυξη και τέλος με την αειφόρο τουριστική ανάπτυξη, σε παγκόσμιο, ευρωπαϊκό, εθνικό και τοπικό επίπεδο, και εξάγονται συμπεράσματα. Η προσέγγιση του συγκεκριμένου θεωρητικού στόχου της έρευνας γίνεται στη βάση ενός διευρυμένου πλαισίου ακαδημαϊκών και βιβλιογραφικών αναφορών, πορισμάτων, ερευνών, μελετών, εκθέσεων και συμπερασμάτων διεθνών ερευνητικών κέντρων, (πανεπιστημίων, ινστιτούτων, εξειδικευμένων φορέων κ.ά.), καθώς και συνεδρίων. Στη συνέχεια, μέσω του ειδικού ερευνητικού πλαισίου, καταγράφεται το μεθοδολογικό πλαίσιο εκτίμησης του οικολογικού τουριστικού αποτυπώματος στα ξενοδοχεία της Ελλάδας και πραγματοποιείται έρευνα πεδίου στον ξενοδοχειακό κλάδο (έτος 2015) με τη χρήση ερωτηματολογίου και την εφαρμογή στρωματοποιημένης τυχαίας δειγματοληψίας, έτσι ώστε να εξεταστούν οι Ερευνητικές Υποθέσεις (επιμέρους στόχοι της έρευνας) που σχετίζονται με τη συμβολή των ΑΠΕ στη βιωσιμότητα των ξενοδοχείων και την αειφόρο ανάπτυξη του τουριστικού κλάδου στην Ελλάδα.Τα αποτελέσματα του εμπειρικού πλαισίου, σε συνδυασμό με τα συμπέρασμα του θεωρητικού υπόβαθρου μας επιτρέπουν να αναδείξουμε την αναγκαιότητα σχεδιασμού και υλοποίησης ενός νέου ενδογενούς ολοκληρωμένου τουριστικού υποδείγματος που θα δίνει τεκμηριωμένες απαντήσεις και αναπτυξιακή στρατηγική διεξόδου στις διαπιστωμένες παθογένειες, αβεβαιότητες και δυσλειτουργίες του σημερινού τουριστικού μας προϊόντος, όπως μάλιστα επιβαρύνονται από τις περιβαλλοντικές και οικονομικές πιέσεις που ασκούνται εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής και της παγκόσμιας οικονομικής και μεταναστευτικής κρίσης αντίστοιχα. Τέλος, επιδιώκεται η συνεισφορά της παρούσας διατριβής στην ερευνητική κοινότητα, καθώς με τα εξαγόμενα συμπεράσματα και τις καταγραφόμενες προτάσεις τουριστικής πολιτικής για τη βελτίωση του τουριστικού οικολογικού αποτυπώματος στα ξενοδοχεία της Ελλάδας εκτιμάται ότι είναι ενδεχόμενο να βοηθήσει έτσι ώστε να μπορεί να δομηθεί ένα ολοκληρωμένο σχέδιο ενεργειακής διακυβέρνησης του τουριστικού προϊόντος και των ΑΠΕ, με στόχο την εξοικονόμηση ενέργειας, τη βέλτιστη διαχείριση των πόρων (νερό, ενέργεια, τρόφιμα) και την ανακύκλωση υποπροϊόντων στα πλαίσια της ανακυκλούμενης οικονομίας.