Οι πρόσφυγες στη Δυτική Μακεδονία (1941 - 1946)

Abstract

Since there are oral and written views and interpretations than strongly clash with each other upon the period 1941-1946 in Western Macedonia, it was necessary for the science of history to shed light on this field. The attempt to clarify this was made without superstitions and theoretical schemes in mind. Sources that lie in archives (especially the local ones, such as the municipal) were studied not only in Greece but also abroad, as well as the relative bibliography. Along with this research, meetings with the protagonists and the eyewitnesses of the drama took place. Finally the acquaintance with the specific region was essential. The following conclusions were drawn: The Greek State initiated the resistance against the conquerors in Grevena and Florina via peaceful means. And the organization YVE acted almost likewise in the beginning, but later formed armed groups in cooperation with EKA. The civil war started in 1943 and not in 1946 as it is said, since strong collisions and individual assassinations began to deteriorate the situation since the April in 1943. The characterization “White Terrorism is concerned to be exaggerated or even inappropriate for the period 1945-46, since the same time, armed Slave Macedonians were committing bloody murders as far as the surroundings of Grevena and Kozani. The Civil War during the occupation period was marked with passions, when relatives of hundred victims were asking for vindication, while the killers were guilty of contumacy within the country or they took refuge abroad. The residents were not divided into the Progressives ones and the Anticommunists because of the national or educational factors, within the borders of the country, but because of the geography and armed forces each time. The object of the forces of Partisans wasn't that much different from what they were expecting to surrogate before and their imposingness was due to the constant propaganda (contemporary and afterwards) and the co assisting violence of the guns. The appearance of the anticommunist citizens under the shadow of the conquerors was due to the aggressiveness of the Partisans, which was reinforced when EAM/ELAS began to have feeding problems. The view that the citizens who fought back the Partisans were less patriots than those who fought the conquerors was not supported sufficiently and refuted with neglected or new data. The majority of the residents was not acting on its own, but it was incited in secret or evidently by discreet or indiscreet groups. The final goal of the subversion was the conquest, the occupation or the re-distribution of the authority with the aid of all the possible means such as the propaganda or the obvious violence without anyone being asked. Various points of views such us the strong prewar presence of the Left, the expanding range of hunger, the cultural orgasm in the regions possessed by the Partisans, the state and individual violence of the Rights in 1945 took a dogmatic meaning because of the continuous repetition and not because of their empirical formation.

Καθώς για την περίοδο 1941-1946 στη Δυτική Μακεδονία υπάρχουν έως σήμερα προφορικές ή έντυπες απόψεις κι ερμηνείες που συγκρούονται σφοδρά μεταξύ τους, ήταν αναγκαίος ο φωτισμός του τοπίου με τους προβολείς της επιστήμης της Ιστορίας. Η επιχείρηση διαλεύκανσης έλαβε χώρα χωρίς προλήψεις και προκατασκευές. Μελετήθηκαν πηγές που κείτονται σε Αρχεία (ιδιαίτερα τοπικά όπως π.χ. τα Ληξιαρχεία) τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Επίσης και η σχετική βιβλιογραφία. Παράλληλες όδευαν οι συναντήσεις με πρωταγωνιστές και αυτόπτες μάρτυρες του δράματος. Απαραίτητη τέλος κρίθηκε η επιτόπια γνωριμία με τον εξεταζόμενο χώρο. Προέκυψαν λοιπόν τα εξής συμπεράσματα: 1. Πρώτη ξεκίνησε την αντίσταση εναντίον των κατακτητών η Ελληνική Πολιτεία με ειρηνικές μεθόδους στα Γρεβενά και τη Φλώρινα. Ομοιότροπα σχεδόν έδρασε στην αρχή και η οργάνωση ΥΒΕ, αλλά αργότερα δημιούργησε ένοπλες ομάδες σε συνεργασία ή συμπόρευση με την ΕΚΑ. 2. Ο Εμφύλιος Πόλεμος άρχισε το 1943, αντί του κλασικού 1946, αφού σκληρές συγκρούσεις και ομαδικές ή ατομικές δολοφονίες άρχισαν να επιβαρύνουν τη σκηνή από τον Απρίλιο ήδη του 1943. 3. Ο χαρακτηρισμός «Λευκή Τρομοκρατία» για την περίοδο 1945-46 θεωρείται υπερβολικός ή και ανάρμοστος, αφού την ίδια εποχή ένοπλοι Σλαβομακεδόνες δρούσαν αιματηρά ως τα κράσπεδα σχεδόν των Γρεβενών και της Κοζάνης. 4. Τον κατοχικό Εμφύλιο σημάδεψαν πάθη όπου συγγενείς εκατοντάδων θυμάτων ζητούσαν δικαίωση, ενώ οι θύτες φυγοδικούσαν εντός ή είχαν καταφύγει εκτός της χώρας. 5. Οι κάτοικοι δεν μοιράστηκαν σε «προοδευτικούς» και αντικομουνιστές εξ αιτίας εθνοτικών ή εκπαιδευτικών παραγόντων, αλλά εξ αιτίας της γεωγραφίας και της εκάστοτε επιτόπιας ένοπλης ισχύος. 6. Το κράτος των ανταρτών δεν διέφερε κατά πολύ από το πρότερο που επιδίωκε να αντικαταστήσει και η επιβλητικότητά του οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στην επίμονη πολιτική επικοινωνία (σύγχρονη και ύστερη) και στη συνεπικουρούσα (εν δυνάμει ή πραγματική) βία των όπλων. 7. Η εμφάνιση των αντικομουνιστών οπλιτών κάτω από τη σκέπη των κατακτητών οφείλονταν στην επιθετικότητα των ανταρτών, επιθετικότητα που εντάθηκε όταν το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ άρχισε να στενοχωρείται από επισιτιστικά τουλάχιστον προβλήματα. 8. Ανεπαρκώς τεκμηριωμένη κρίθηκε η άποψη ότι όσοι αντιμάχονταν τους αντάρτες ήταν λιγότερο πατριώτες από αυτούς που πολεμούσαν τους κατακτητές και αντικρούεται με παραμελημένα ή νέα δεδομένα. 9. Η πλειονότητα των κατοίκων δεν αυτενεργούσε μόνη της, αλλά υπομοχλεύονταν, εν κρυπτώ ή φανερά, από διακριτές και μη ομάδες. Τελικός στόχος της ανατροπής ήταν η κατάκτηση, η κατοχή ή η (επ)ανάληψη τη νομής της εξουσίας με την αρωγή όλων των δυνατών μέσων όπως η πολιτική επικοινωνία ή η εμφανής βία χωρίς να ερωτώνται οι πολλοί. 10. Διάφορες απόψεις όπως η ισχυρή προπολεμική παρουσία της Αριστεράς, το εξαπλωμένο φάσμα της πείνας, ο πολιτισμικός οργασμός στις ανταρτοκρατούμενες περιοχές, η κρατική και ατομική βία της Δεξιάς το 1945 απέκτησαν ισχύ αξιώματος λόγω της συνεχούς επανάληψής τους κι όχι εξ αιτίας της εμπειρικής των τεκμηρίωσης.