Η επιρροή της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) στην εθνική πολιτική περιβάλλοντος: θεσμικοί μετασχηματισμοί, διοικητικές επιπτώσεις και έλλειμμα εφαρμογής

Abstract

The purpose of this thesis is twofold. On the one hand, it examines EU’s impact on the national environmental policy and on the other hand, it aims to shed some light on the deterrent factors which are responsible for its implementation deficit. The process of formal and actual implementation is the most critical test for the evaluation of Europeanization of public policies. If member states do not comply with EU regulations, changes at the national level cannot be justified as the outcome of external pressures. Although EU, with all its pressure mechanisms, has a positive impact on the member states’ policy content and structures, Greece has been classified as a ‘laggard’ country on environmental issues (Sbragia 1996). Although Greece is an EU member for more than 35 years, the response of the relevant national authorities remains quite passive. Inadequate implementation and poor performance constitute systemic characteristics of the Greek case. Many scholars argue that the lack of political intention, due to the high cost of the implementation of the directives, is the main factor lying behind the implementation deficit. What happens though when governments are willing or are being forced to comply with EU law? By examining three case studies, it is obvious that political will is not a sufficient condition for the solution of problems. Our study, by focusing on the lower level of implementation, has identified three main factors as the major reasons for the implementation deficit: a) lack of trust along with consensual political culture, b) administrative inefficiency and ineffectiveness and c) institutional problems. Through the current study on environmental policy, one of the most regulated fields in the EU, it is proposed a framework for analyzing the main reasons that keep Greece lagging behind on European policies in comparison to the majority of other EU countries. The wider picture reflects an ongoing tension between supranational commitments and national practices. The national response is closely related to these two competitive forces, given that the majority of governmental actors use an ambiguous strategy - acting in a different way at the national and the transnational level - in order to balance between the two forces.

Ο στόχος της συγκεκριμένης διδακτορικής εργασίας είναι διττός: αφενός, εξετάζει την επιρροή της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) στην εθνική πολιτική περιβάλλοντος και, αφετέρου, διερευνά τους κύριους αποτρεπτικούς παράγοντες που ευθύνονται για το έλλειμμα εφαρμογής. Η διαδικασία της τυπικής και πρακτικής υλοποίησης αποτελεί το κρισιμότερο τεστ για την αξιολόγηση του εξευρωπαϊσμού των δημόσιων πολιτικών. Εάν τα κράτη μέλη δεν συμμορφώνονται με τους ευρωπαϊκούς κανόνες, τότε δεν στοιχειοθετούνται μεταβολές στο εσωτερικό λόγω των υπερεθνικών πιέσεων. Αν και η ΕΕ, με όλους τους μηχανισμούς πίεσης που διαθέτει, έχει θετικό αντίκτυπο στο περιεχόμενο και τις δομές της πολιτικής, η Ελλάδα ταξινομείται στις «βραδυπορούσες» χώρες στον τομέα του περιβάλλοντος (Sbragia 1996). Έχοντας συμπληρώσει 35 χρόνια συμμετοχής στους ευρωπαϊκούς θεσμούς, η ανταπόκριση της περιβαλλοντικής διοίκησης παραμένει παθητική. Η προβληματική υλοποίηση και η κακή απόδοση αποτελούν συστημικά χαρακτηριστικά της ελληνικής περίπτωσης.Αρκετοί υποστηρίζουν ότι η απουσία πολιτικής βούλησης, εξαιτίας του κόστους εφαρμογής των οδηγιών, αποτελεί την κύρια επεξηγηματική αιτία. Ωστόσο, τι γίνεται όταν οι κυβερνήσεις είναι πρόθυμες ή εξαναγκάζονται να τηρήσουν τις ευρωπαϊκές δεσμεύσεις; Από την εξέταση των τριών μελετών περίπτωσης, καθίσταται εμφανές ότι η βούληση δεν αρκεί για την επίλυση των προβλημάτων. Η έρευνα, επικεντρώνοντας στο στάδιο της υλοποίησης, διακρίνει τρεις βασικές αιτίες για την ελλιπή εφαρμογή: α) χαμηλός βαθμός εμπιστοσύνης και συγκρουσιακή κουλτούρα β) διοικητική ανεπάρκεια και γ) θεσμικά προβλήματα. Μέσω της μελέτης της πολιτικής περιβάλλοντος, που είναι ένα από τα πιο ρυθμισμένα πεδία στην ΕΕ, προτείνεται ένα πλαίσιο ανάλυσης για την ερμηνεία της γενικότερης υστέρησης της χώρας στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Η μεγάλη εικόνα απεικονίζει μια διαρκή ένταση ανάμεσα στις υπερεθνικές δεσμεύσεις και τις παραδοσιακές πρακτικές. Η εθνική ανταπόκριση συναρτάται με αυτές τις δύο αντίρροπες δυνάμεις, καθώς οι περισσότεροι κυβερνητικοί δρώντες επιστρατεύουν την στρατηγική της «διγλωσσίας», ώστε να εξισορροπήσουν μεταξύ των δύο.