Μελέτη των παραγόντων κινδύνου των καρδιαγγειακών νοσημάτων στον ελληνικό πληθυσμό

Abstract

Background: Economic crises have been shown to have a significant impact on public health. Since 2008, Greece is facing a severe economic crisis that has deeply affected the Greek society and the health system. We assessed trends in health-related behaviors and cardiovascular risk factors in Greece before, at the beginning and during the current financial crisis comparing data from three waves of the Greek cross-sectional household "Hellas Health" surveys.Methods: Data from three waves of the “Hellas Health” surveys were analyzed. Hellas Health I was conducted in 2006 (n=1,005), Hellas Health II in 2008 (n=1,490) and Hellas Heath IV in 2011 (n=1,008). Samples were representative of the Greek adult population in terms of age and residency. Self-reported data of height and weight was used to calculate each individual’s Body Mass Index (BMI). Smoking status, as well as fruit and vegetable consumption were also self-reported. Physical activity levels were assessed with the International Physical Activity Questionnaire (IPAQ). Socioeconomic status (SES) was based on the ESOMAR scale. For the comparisons of proportions chi-square tests were used. Outcome-specific trends were assessed by using linear coefficients in a binary logistic regression model.Results: The prevalence of smoking in Greece decreased from 42.6% to 38.1% during the crisis period 2008-2011 (p=0.026), but not during 2006-2008. Between 2008 and 2011, the prevalence of smoking decreased within the higher (48.9% to 39.7%) and lower (35.9% to 29.5%) socioeconomic groups, but not within the middle group. The prevalence of high levels of physical activity increased among Greek adults (from 21.9% in 2006 to 31.7% in 2011, p<0.001) in all socioeconomic and demographic groups with the exception of the highest SES. On the contrary, the consumption of at least 5 portions of fruit and vegetables per day significantly decreased between 2006 and 2011, but consumption kept dropping only among those of lower SES during the crisis (p=0.055). Prevalence of overweight and obesity did not show significant trends, but almost one in five Greek adults were obese.Conclusions: During the economic crisis, fruit and vegetable consumption alarmingly decreased, especially among those of lower SES, whereas trends in smoking prevalence and physical activity levels seem favorable, albeit not in all socioeconomic levels. These results indicate that the economic crisis may have had an impact on cardiovascular risk factors, especially among the most disadvantaged groups.

Εισαγωγή: Οι κρίσεις στην οικονομία επηρεάζουν σημαντικά τη δημόσια υγεία. Από το 2008, η Ελλάδα αντιμετωπίζει μια σοβαρή οικονομική κρίση, η οποία έχει επηρεάσει καθοριστικά την ελληνική κοινωνία και το σύστημα υγείας. Μελετήθηκαν οι τάσεις στην επιδημιολογία παραγόντων κινδύνου των καρδιαγγειακών νοσημάτων που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής πριν, στην αρχή και κατά τη διάρκεια της κρίσης, συγκρίνοντας δεδομένα από τρεις συγχρονικές έρευνες της σειράς “Hellas Health”. Υλικό και Μέθοδος: Αναλύθηκαν δεδομένα από τρεις πανελλαδικές έρευνες. Η Hellas Health I πραγματοποιήθηκε το 2006 (n=1.005), η Hellas Health IΙ το 2008 (n=1.490) και η Hellas Health IV το 2011 (n=1.008). Το δείγμα κάθε έρευνας ήταν αντιπροσωπευτικό του ελληνικού πληθυσμού ως προς την ηλικία και τον τόπο κατοικίας. Ο Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) υπολογίστηκε με βάση αυτοαναφερόμενα ύψος και βάρος. Τα στοιχεία για το κάπνισμα, καθώς και για την κατανάλωση φρούτων και λαχανικών ήταν επίσης αυτοαναφερόμενα. Η σωματική δραστηριότητα εκτιμήθηκε με το ερωτηματολόγιο International Physical Activity Questionnaire (IPAQ), ενώ ο διαχωρισμός σε κοινωνικο-οικονομικά επίπεδα έγινε με την κλίμακα της ESOMAR. Για τη σύγκριση μεταξύ κατηγορικών μεταβλητών χρησιμοποιήθηκε η δοκιμασία χ2. Οι διαχρονικές τάσεις εκτιμήθηκαν με βάση γραμμικούς συντελεστές σε μοντέλα λογιστικής παλινδρόμησης.Αποτελέσματα: Ο επιπολασμός του καπνίσματος στον ενήλικο ελληνικό πληθυσμό ελαττώθηκε από 42,6% σε 38,1% κατά την περίοδο της κρίσης 2008-2011 (p=0,026), όχι όμως μεταξύ 2006 και 2008. Από το 2008 ως το 2011, ο επιπολασμός του καπνίσματος μειώθηκε στο ανώτερο (από 48,9% σε 39,7%) και στο κατώτερο (από 35,9% σε 29,5%) κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο, όχι όμως στο μέσο. Ο επιπολασμός της επαρκούς σωματικής δραστηριότητας αυξήθηκε στον γενικό πληθυσμό (από 21,9% το 2006 σε 31,7% το 2011) σε όλες τις κοινωνικο-οικονομικές και δημογραφικές ομάδες, με εξαίρεση την ανώτερη κοινωνική τάξη. Αντίθετα, η επαρκής πρόσληψη φρούτων και λαχανικών μειώθηκε σε στατιστικά σημαντικό βαθμό μεταξύ 2006 και 2011. Μετά το 2008 όμως, η κατανάλωση συνέχισε να μειώνεται μόνο μεταξύ των ατόμων του κατώτερου κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου (p=0,055). Ο επιπολασμός της παχυσαρκίας παρέμεινε αμετάβλητος, αλλά σε υψηλά επίπεδα, καθώς σχεδόν ένας στους πέντε ενηλίκους ήταν παχύσαρκος.Συμπεράσματα: Κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών μειώθηκε δραματικά, ιδιαίτερα στο κατώτερο κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο, ενώ αντίθετα οι τάσεις στον επιπολασμό του καπνίσματος και στα επίπεδα σωματικής δραστηριότητας ήταν ενθαρρυντικές, αν και όχι σε όλο το εύρος του κοινωνικο-οικονομικού φάσματος. Τα αποτελέσματα αυτά δείχνουν ότι η οικονομική κρίση είχε σημαντικό αντίκτυπο στους παράγοντες κινδύνου των καρδιαγγειακών νοσημάτων, ιδίως μεταξύ των περισσότερο ευάλωτων κοινωνικο-οικονομικών ομάδων.